Λευτεριά στον αιώνιο έφηβο!

Με χαροποίησε το γεγονός ότι το εισαγωγικό απόσπασμα της Louise-Marie Von Franz σχετικά με τον Αιώνιο Έφηβο προκάλεσε αρκετό ενδιαφέρον. Για το λόγο αυτό παραθέτω μερικά ακόμα αποσπάσματα από αυτή τη σειρά διαλέξεων.

(Σημ. Η ανάλυση στα αποσπάσματα αναφέρεται στο έργο του Antoine de Saint-Exupéry, «Ο μικρός πρίγκιπας»)

Να αναφέρω επίσης ξανά, ότι όλο το βιβλίο μπορείτε να το βρείτε μεταφρασμένο στα ελληνικά στον εξής σύνδεσμο:

lhttp://amethystosebooks.blogspot.gr/2011/03/marie-louise-von-franz-puer-aeternus.html

Μετάφραση : Πέτρος Χαραλάμπους.

«Στην θρησκευτική ή την κοινωνική κατάσταση, λύκοι μπορεί να είναι οι μεγάλοι δικτάτορες και ηγέτες, που έχουμε σήμερα, ή οποιοδήποτε πρόσωπο που στην δημόσια ζωή ψεύδεται και εξαπατά. Στην ιδιωτική ζωή είναι ο άνιμους της μάνας -που- καταβροχθίζει, ο οποίος αναλαμβάνει τα ινία του προβάτου-γιου. Και υπάρχουν ευγενείς, αφοσιωμένοι γιοι, που πιστεύουν πως την μητέρα τους, την γριά κυρία, πρέπει να τιμούν, και πως πρέπει να είναι και καβαλιέρ της. Δεν βλέπουν πως ο άνιμους της μάνας τους έχει καταβροχθίσει και πως τρέφεται από την αθωότητά τους. Ο καταβροχθίζων άνιμους της μάνας τρέφεται μερικές φορές από την αθωότητα και τα καλύτερα και πιο αφοσιωμένα συναισθήματα του γιου. Και εδώ ο βοσκός έφαγε το πρόβατο.

Το μικρό αγόρι από τα άστρα στην ιστορία μας, θέλει λοιπόν ένα πρόβατο. Ακούμε πως το χρειάζεται για να τρώει τα υπερβολικής ανάπτυξης δένδρα, που είναι προφανώς εικόνα της μητέρας που καταβροχθίζει. Με την πρώτη ματιά λοιπόν, η επιθυμία για ένα πρόβατο φαίνεται θετική, αφού το άστρο απειλείται από την υπερβολική ανάπτυξη των δένδρων, δηλ από το μητρικό σύμπλεγμα. Παρουσίασα μέχρι τώρα την όλη ιστορία ανάποδα, δηλ το πρόβατο ως μέρος του μητρικού συμπλέγματος, που το ενδυναμώνει και δεν είναι το κατάλληλο φάρμακο για την υπερβολική ανάπτυξη. Όπως μου φαίνεται βρισκόμαστε πάλι μπρος σε κάτι με διπλή σημασία. Με ποιο τρόπο βοηθά το πρόβατο την καταπολέμηση του μητρικού συμπλέγματος; Η ιστορία λέει ότι τρώει τα νέα βλαστάρια που συμβολίζουν την υπερβολική ανάπτυξη του μητρικού συμπλέγματος. Σε ποιο βαθμό μπορεί ο άνθρωπος της μάζας μέσα μας να βοηθήσει εναντίον του μητρικού συμπλέγματος; Θα τόν καταβρόχθιζε η μάνα λιγότερο αν της δινόταν;  Θα' ταν ο λύκος λιγότερο επικίνδυνος γιατί θα ήταν χορτάτος, αν το πρόβατο βάδιζε εθελοντικά  μέσα στον λάρυγγά του; Δεν πιστεύω πως ένας γιος, που παραδίνεται στις καταβροχθιστικές επιθυμίες της μάνας του, μπορεί να βελτιώσει τα πράγματα. Αυτό δεν αντιστοιχεί στην εμπειρία μου, γιατί το καταβροχθίζον σύμπλεγμα γίνεται με κάθε μπουκιά που παίρνει μεγαλύτερο και χοντρότερο.

Τι μπορεί να βοηθήσει ένα άνδρα να ξεφύγει από την μάνα του; Αν ακολουθεί το σχήμα ζωής που  είναι ήδη δεδομένο-δηλαδή να ελευθερωθεί από την μάνα του-τότε κάνει το σωστό. Ας υποθέσουμε πως ακούει μια βασική ψυχολογική τοποθέτηση πως ο καθένας πρέπει να ελευθερωθεί από την μάνα του. Αν το κάνει, ακολουθεί πράγματι μια νοοτροπία προβάτου. Το κάνει “επειδή το λένε”, και έτσι ξεφεύγει από την μάνα του. Αυτό είναι εντελώς ορθό. Πολύ λίγοι νεαροί άνδρες έχουν μια πραγματική ατομικότητα, που είναι αρκετά δυνατή για να μπορέσουν με δική τους ορμή να αποσπαστούν από την μητέρα.»

«Υπάρχουν και άλλοι άνδρες, που είναι βουτηγμένοι στο πρόβλημα του Puer aeternus, και οι οποίοι έχουν την δύναμη, να αντέξουν περισσότερο την σύγκρουση, και οι οποίοι αντιδρούν περισσότερο λόγω καθαρής ανυπομονησίας, παρά από τραγική αδυναμία. Αυτός που υποφέρει από το μητρικό σύμπλεγμα δεν θέλει να αντέχει (αντιμετωπίζει) πολύ συχνά την ίδια κατάσταση. Στο βιβλίο Αιών για παράδειγμα λέει ο Γιουνγκ:

Η ανεκπλήρωτη επιθυμία του γιου για την ζωή και τον κόσμο πρέπει να παρθεί στα σοβαρά. Θέλει να αγγίξει το πραγματικό, να αγκαλιάσει την γη, να γονιμοποιήσει τον αγρό του κόσμου. Κάνει όμως ανυπόμονες προσπάθειες, γιατί η μυστική ενθύμηση, πως τον κόσμο και την ευτυχία μπορεί να τα πάρει δωρεάν-δηλαδή από την μητέρα-παραλύει την ορμή και την αντοχή του. Το κομμάτι του κόσμου που κάθε τόσο συναντά, όπως και κάθε άνθρωπος, δεν είναι ποτέ το ακριβώς σωστό, γιατί δεν δίνεται, δεν του έρχεται, συμπεριφέρεται άτεγκτα, θέλει να κατακτηθεί και υποτάσσεται μόνο στη δύναμη...για όλα αυτά χρειάζεται ένα άπιστο έρωτα, ένα που μπορεί να ξεχάσει την μητέρα...

Βλέπουμε λοιπόν πως η ανυπομονησία είναι μερικές φορές συνέπεια του μητρικού συμπλέγματος. Νομίζω πως και στον Saint-Exupery είναι έτσι. Αλλά σε αυτά προστίθεται κάτι τραγικό, μια εκ γενετής αδυναμία, για την οποία δεν μπορούμε να τον καταστήσουμε υπεύθυνο. Αυτό σημαίνει πως η ζωτικότητά του είναι κατά κάποιο τρόπο μειωμένη, και αυτό είναι μια τραγική μοίρα, ενάντια στην οποία δεν μπορεί να γίνει τίποτα.

Όταν ο Γιουνγκ στην συνάφεια αυτή μιλά για ένα “άπιστο έρωτα”, εννοεί την ικανότητα, να μπορεί κανείς να απομακρύνεται, από καιρού εις καιρόν, από μια σχέση. Αυτό οδηγεί σε ένα άλλο πρόβλημα: ο Puer aeternus, με την αρνητική έννοια της λέξης τείνει πολύ συχνά, να είναι στις σχέσεις του υπερβολικά ενθουσιασμένος, υπερβολικά αδύναμος και υπερβολικά “καλό παιδί, και έχει ανεπαρκείς γρήγορες κινήσεις αυτοπροστασίας. Προσλαμβάνει για παράδειγμα υπερβολικά από τους άνιμι των γυναικών που είναι γύρω του: αν μια από αυτές κάνει μια σκηνή, γιατί θέλει να εκθέσει κάτι από αυτόν, απορροφά πολύ από το γεγονός. Μια μέρα όμως θα έχει ξεχειλίσει, και απλά φεύγει όντας κρύος και αδιάφορος. Μπορούμε να πούμε πως συνειδητά (στο συνειδητό μέρος του) είναι πολύ αδύναμος και υποχωρητικός, και η ασυνείδητη σκιά είναι πολύ βάρβαρη, αδιάφορη και άπιστη. Είδα μερικούς τέτοιους άνδρες. Πήραν από τις φιλενάδες τους κυριολεκτικά τα πάντα (εκεί που θα περίμενε κανείς πως η γυναίκα θα αντιδρούσε βίαια) και μετά έφυγαν μια μέρα όπως ο τυπικός Puer aeternus, για να αφιερωθούν σε μια άλλη γυναίκα, και χωρίς να απαντήσουν στην προηγούμενη ούτε μια ερώτηση. Δεν υπήρξε μετάβαση. Το υποχωρητικό “καλό παιδί”, ο άνδρας ο οποίος υποχωρεί πολύ, αντικαθίσταται ξαφνικά από μια ψυχρή σκιά ενός εγκληματία, που δεν έχει καμιά ανθρώπινη σχέση. Το ίδιο συμβαίνει και στην ανάλυση: τα παίρνουν όλα, δεν έρχονται ποτέ με τις αντιστάσεις τους, και δεν αντιπροσωπεύουν ποτέ την θέση τους ενώπιον τού αναλυτή. Ξαφνικά όμως, ως κεραυνός εν αιθρία, λένε πως πάνε σε ένα άλλο αναλυτή, ή ότι θέλουν να παρατήσουν την ανάλυση, και εσείς πέφτετε από τα σύννεφα, αν δεν είχατε κατά λάθος παρατηρήσει πως κάτι τέτοιο ετοιμαζόταν. Κανένα ευχαριστώ, τίποτα. Έχει απλά τελειώσει. Από την μια έχουμε μια ψυχρότητα και ανεξαρτησία ή αρσενική βιαιότητα, και μετά εκφράζεται αυτό σε μια αρνητική, απάνθρωπη και άσχετη(προς τα γεγονότα) μορφή. Αυτό είναι χαρακτηριστικό για πολλούς Pueri aeterni. Θα κόστιζε πολύ περισσότερο κόπο, να επεξεργαστεί κανείς το πρόβλημα πού έχει ενώπιον του, παρά απλά να υποχωρήσει και αμέσως να φύγει.»

«Αν παρατηρείτε τον Puer aeternus από την αρνητική του πλευρά, μπορείτε να πείτε πως δε θέλει να μεγαλώσει για να ξεφύγει από το μητρικό σύμπλεγμα. Θέλει να παραμείνει στην νεότητά του ή στην νεανική του κατάσταση, η αύξηση όμως προχωράει παρόλα αυτά, μέχρι να τον καταστρέψει. Και θα σκοτωθεί ακριβώς από εκείνο το στοιχείο της ψυχής του, μέσω του οποίου θα μπορούσε να μεγαλώσει και να ξεφύγει από το πρόβλημα. Αν έχετε να παλέψετε στην πραγματική ζωή με ένα τέτοιο πρόβλημα, τότε βλέπετε πως οι άνθρωποι αρνούνται να μεγαλώσουν, να ωριμάσουν και να ασχοληθούν με το πρόβλημα. Βλέπετε επίσης πως οικοδομείται ένα καταστροφικό ασυνείδητο. Τότε πρέπει να πείτε: “Για όνομα του Θεού, κάνε κάτι, γιατί όλο αυτό στρέφεται εναντίον σου, και θα συντριβεί πάνω στο κεφάλι σου!” Μπορεί όμως να έρθει να έρθει η στιγμή, όπως το λέει και ο πρίγκιπας από τα άστρα στο βιβλίο, όταν θα είναι πολύ αργά, γιατί η καταστροφική αύξηση θα έχει απορροφήσει όλη την δύναμη.

Η πλούσια βλάστηση είναι επίσης μια εικόνα για την πλούσια φαντασία, για εσωτερικό δημιουργικό πλούτο. Στον Puer aeternus βρίσκεται συχνά μια τέτοια πλούσια φαντασία, αλλά αυτός ο πλούτος έχει απορροφηθεί και δεν μπορεί να ρεύσει μέσα στη ζωή, γιατί ο Puer αρνείται να πάρει την πραγματικότητα όπως είναι, και έτσι μπλοκάρει την ζωή. Σκοτίζει την εσωτερική του ζωή. Σηκώνεται δέκα και μισή, κάθεται μέχρι το μεσημέρι καπνίζοντας, και παραδίδεται στα συναισθήματα και τις φαντασίες του. Το απόγευμα έχει σκοπό να κάνει κάτι δουλειές, αλλά πρώτα θα βγει με φίλους, μετά με μια κοπέλα, και το βράδυ θα περάσει με μακρές συζητήσεις για το νόημα της ζωής. Στις μια μετά τα μεσάνυχτα θα πάει στο κρεβάτι, και την επόμενη μέρα θα επαναληφθεί το ίδιο. Με τον τρόπο αυτό σπαταλάται η ικανότητα για ζωή και ο εσωτερικός πλούτος. Και αυτό γιατί δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για κάτι που έχει νόημα, αλλά επικαλύπτουν βαθμιαία την πραγματική προσωπικότητα. Ο εν λόγω άνθρωπος περιφέρεται μέσα σε ένα σύννεφο φαντασιών, οι οποίες από μόνες τους είναι ενδιαφέρουσες και περιέχουν πλούσιες δυνατότητες, γεμάτες ζωή την οποία δεν έχει ζήσει. Αισθάνεται κανείς πως ένας τέτοιος άνθρωπος κατέχει εσωτερικό πλούτο και ικανότητες, αλλά δεν υπάρχει η δυνατότητα να βρει ένα μέσο για να τις πραγματοποιήσει. Τότε το δέντρο, η εσωτερική αύξηση, γίνεται αρνητικό και σκοτώνει στο τέλος την προσωπικότητα. Για τον λόγο αυτό, το δέντρο συνδέεται συχνά με το αρνητικό σύμβολο της μητέρας, γιατί το μητρικό σύμπλεγμα φέρνει αυτόν τον κίνδυνο μαζί του. Λόγω αυτού μπορεί η διαδικασία εξατομίκευσης να γίνει αρνητική.»

«Μπορούμε να πούμε πως εδώ βλέπουμε την προσπάθεια του ασυνειδήτου να ξεμπλέξει τα δυο μοτίβα. Το ένα θα ήταν ξεκάθαρα η νηπιακή σκιά, ο τεμπέλης που αμελεί να καταπολεμά το μητρικό σύμπλεγμα, μέχρι να είναι πολύ αργά. Το άλλο, ο πρίγκιπας από τα άστρα, θα ήταν ο εαυτός που προσπαθεί να πλεύσει για να συναντήσει το μέλλον, προς την δυνατότητα μιας αναγέννησης, ώστε μετά από μια κρίση να βρει μια νέα δυνατότητα ζωής και μια ανανέωση. Το ασυνείδητο προσπαθεί εδώ να δείξει τις δυο πτυχές ξεχωριστά, ώστε η συνείδηση να μπορεί να τις αντιληφθεί, γιατί δεν είναι ικανή να καταλάβει ένα mixtum compositum. Συνήθως πρέπει κάτι πρώτα να διαχωριστεί για να μπορεί μετά να ξανασυντεθεί, γιατί η συνείδηση μας είναι έτσι φτιαγμένη, ώστε θέλει να χωρίζει να πράγματα.

Στο πρώτο κεφάλαιο μίλησα για την νεύρωση της πρόχειρης ζωής, μέσα στην οποία οι άνθρωποι ζουν με την προσμονή πως μια μέρα (όχι τώρα, αλλά κάποτε) θα είναι δημιουργικοί. Αυτό είναι συχνά συνδεδεμένο με ένα μεσσιανικό σύμπλεγμα. Στο δοκίμιο του “Περί του αισθήματος της αδυναμίας (απελπισίας)” ο Fromm εξετάζει διεξοδικά αυτό το πρόβλημα. Γράφει:

Αν κάποιος έχει πίστη στον χρόνο, τότε δεν έχει την δυνατότητα μιας ξαφνικής αλλαγής. Τότε επικρατεί μια διαρκής αναμονή, “πως με τον καιρό” όλα θα έρθουν (γίνουν). Αν κάποιος δεν είναι ικανός να λύσει μια σύγκρουση, περιμένει πως οι συγκρούσεις θα λυθούν “με τον καιρό” από μόνες τους, χωρίς να χρειαστεί να ρισκάρει μια απόφαση. Αυτό το συναντάτε πολύ συχνά, ιδιαίτερα την πίστη στον χρόνο, εάν πρόκειται για προσωπικές υποθέσεις. Οι άνθρωποι παρηγορούνται με αυτό όχι μόνο επειδή δεν κάνουν κάτι, αλλά και για να μην χρειαστεί να προετοιμαστούν γι' αυτό που έχουν να κάνουν, γιατί αυτά έχουν τον χρόνο τους, και δεν χρειάζεται να βιάζονται. Ένας τέτοιος μηχανισμός απεικονίζεται στην περίπτωση ενός πολύ χαρισματούχου συγγραφέως, που ήθελε να γράψει ένα βιβλίο, για το οποίο πίστευε ότι θα γινόταν το πιο σημαντικό της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Δεν έκανε όμως τίποτα πέρα από το να μαζεύει κάποιες ιδέες για το τι θα έγραφε, και χαιρόταν με την φαντασία, πόσο δυνατή θα ήταν η επίδραση του βιβλίου, και έλεγε στους φίλους του ότι ακόμη δεν το έχει ολοκληρώσει πλήρως. Όσο γηράσκουν αυτοί οι άνθρωποι, τόσο πιο πολύ γαντζώνονται στην ψευδαίσθηση πως μια μέρα θα το κάνουν. Σε μερικούς ανθρώπους, όταν φτάσουν σε κάποια ηλικία, συνήθως γύρω στα σαράντα, συμβαίνει ένα ξύπνημα, ώστε αρχίζουν να χρησιμοποιούν τις δικές τους δυνάμεις, ή έχουν μια νευρωτική κατάρρευση, που οφείλεται στο γεγονός, πως δεν μπορούν να ζουν χωρίς την παρηγορητική ψευδαίσθηση του χρόνου.»

«Αυτή είναι μια τέλεια περιγραφή ερωτικής σχέσης, όπου ο ένας βασανίζει τον άλλο. Και οι δυο υποφέρουν από τα βάθη της καρδιάς τους, αλλά είναι υπερβολικά περήφανοι, για να κάνουν μια κίνηση συμφιλίωσης, ή δεν ξέρουν πως-ο άνιμους και η άνιμα βρίσκονται σε αντίθεση, με την αρνητική έννοια. Λόγω έλλειψης ανθρώπινων αισθημάτων και εμπειρίας, οι νέοι άνθρωποι συχνά δεν ξέρουν πως να γεφυρώσουν μια στιγμιαία δυσκολία, και χωρίζουν λόγω ενός καυγά. Αυτή είναι η μοίρα πολλών ερώτων των νεαρών. Εδώ έχουμε επίσης μια μεγαλειώδη περιγραφή της κενοδοξίας και κυκλοθυμικότητας της τυπικής άνιμα. Η γυναίκα-άνιμα έχει γενικώς κάτι από αυτή την νηπιακή κυκλοθυμικότητα, αυτό το είδος άλογης συμπεριφοράς. Και προπάντων σε αρρενωπούς άνδρες αρέσει αυτός ο τύπος γυναίκας. Είναι μια εξισορρόπηση για την λογική συνέχεια της συνειδητής ζωής τους, αλλά σε μια τέτοια συμπεριφορά βρίσκεται κάτι ανυπόφορα παιδικό. Η τριανταφυλλιά είναι με τον τρόπο της το ίδιο νηπιακή όπως ο μικρός πρίγκιπας, και γι' αυτό πρέπει να χωρίσουν.»

(…)

«Η τριανταφυλλιά έχει τέσσερα αγκάθια και μορφή μαντάλας. Για τον λόγο αυτό είναι και ένα σύμβολο του εαυτού, και στον μυθολογικό συμβολισμό συχνά τόπος μιας εσωτερικής μυστικής μεταμόρφωσης. Εδώ όμως, το τριαντάφυλλο παριστάνει, όπως και το παιδί από τα άστρα, μια πολύ υπανάπτυκτη και πολύ παιδική πτυχή της άνιμα. Γι' αυτό πρέπει οι δυο τους να χωρίσουν για να ωριμάσουν. Τώρα είναι μόνο μια πρόγευση της εσωτερικής ολότητος, αλλά όχι ακόμη η πραγματοποίηση της.»

«Η απώθηση δεν λύνει το πρόβλημα, γιατί το καταπιεσμένο παιδί συνεχίζει να κλαίει ή κάθεται θυμωμένο στην γωνιά του, δηλ πρέπει να αποκοπεί. Πρέπει να μείνει όμως κανείς σε στενή επαφή με ένα τέτοιο άνθρωπο, γιατί αλλιώς χάνει την επαφή με την αληθινή προσωπικότητα του, την οποία βέβαια δεν μπορεί έτσι απλά να εκδηλώσει. Κατά την εμπειρία μου πρέπει να βασανιστεί, συνεχώς να υποφέρει μέχρι ξαφνικά να ενηλικιωθεί. Εάν κανείς έχει νηπιακή άνιμα, πρέπει να περάσει από ένα τεράστιο αριθμό συναισθηματικών προβλημάτων και απογοητεύσεων. Όταν τα έχει περάσει αρχίζει να γνωρίζει τις γυναίκες και τον εαυτό του, και τότε είναι συναισθηματικά ενήλικας. Αν όμως προσποιείται πως είναι σώφρων, και καταπιέζει τα παιδικά του αισθήματα, τότε δεν υπάρχει καμιά ανάπτυξη. Γι' αυτό είναι καλύτερα να συμπεριφέρεται κανείς σαν παιδί και να βασανιστεί από το περιβάλλον στο οποίο συνεχώς βρίσκεται, γιατί τότε υποφέρει και η prima materia μεταμορφώνεται σιγά σιγά. Αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα που βάζει σε ένα άνθρωπο η νηπιώδης σκιά-το θεϊκό παιδί.

Στο έργο του Visions ο Γιουνγκ εκφράζει το ίδιο όταν λέει, πως έχουν δυσκολίες να έρθουν σε επαφή με το κέντρο τους, έχουν πραγματική εμπειρία του εαυτού τους όταν υποφέρουν, και υποφέροντας έρχονται στον αληθινό τους εαυτό, και πως φαίνεται ότι γι' αυτούς δεν υπάρχει άλλος δρόμος. Για τον λόγο αυτό θα έλεγα πως το παιδί μέσα στον ενήλικα είναι η πηγή των βασάνων. Το παιδί είναι που υποφέρει, γιατί με το ενήλικο μέρος μπορεί κανείς να δεχθεί την ζωή όπως είναι, και δεν υποφέρει τόσο πολύ. Τα βάσανα της παιδικής ηλικίας είναι τα χειρότερα-είναι τα αληθινά βάσανα-ακόμα και αν προέρχονται από μικροπράματα, όπως το ότι πρέπει να πάει στο κρεβάτι ενώ θέλει να παίξει κι' άλλο. Κοιτώντας πίσω φαίνονται μικροπράματα, αλλά κατά την παιδική ηλικία-την στιγμή εκείνη-είναι βασανιστικός ο πόνος. Και αυτό γιατί το παιδί είναι ακόμα ολόκληρο και ολόκληρο στις αντιδράσεις του, και για τον λόγο αυτό είναι σαν να καταρρέει ένας κόσμος αν του πάρουν έστω και ένα παιχνίδι. Δόξα τω Θεώ υπάρχει μια εξισορρόπηση, γιατί η προσοχή του παιδιού μπορεί να αποσπαστεί, και πέντε λεπτά αργότερα γελά πάλι και τα έχει ξεχάσει όλα. Στην παιδική ηλικία υπάρχουν τέτοιες τρομερές τραγωδίες, και αυτό δείχνει, πως το παιδί μέσα μέσα μας είναι το αληθινό μέρος, το οποίο υποφέρει, που δεν μπορεί να αποδεχθεί την πραγματικότητα και αντιδρά ακόμα σαν ένα παιδί, αν και είμαστε ενήλικες, και λέει: “Τα θέλω όλα, και αν δεν τα πάρω είναι το τέλος του κόσμου. Όλα είναι χαμένα.” Ο αληθινός πυρήνας της προσωπικότητας έμεινε όπως ήταν και είναι πηγή πόνου. Μπορούμε να πούμε πως ό,τι σε ένα πρόσωπο είναι αληθινό και αφελές σε ένα παιδί, είναι πηγή πόνου. Πολλοί ενήλικες αποκόπτουν αυτό το μέρος και χάνουν την εξατομίκευση, γιατί μόνο όταν κανείς το αποδεχθεί με τον πόνο που μας δίνει, μπορεί η διαδικασία της εξατομίκευσης να προχωρήσει.»

«Κατ' αρχάς θέλουμε να ερμηνεύσουμε το χρυσοκίτρινο φίδι. Προσφέρει στον μικρό πρίγκιπα βοήθεια, και μάλιστα η βοήθεια συνίσταται στο να αυτοκτονήσει: ο πειρασμός του να πεθάνει. Το φίδι είπε πως μπορεί να πάει τους ανθρώπους στον τόπο από τον οποίο προήλθαν. Με αυτό εννοεί πως η γη είναι πολύ σκληρή για τον μικρό πρίγκιπα, ότι δε θα μπορέσει να την αντέξει, αλλά αυτό μπορεί να τον βοηθήσει, με το να τον πάρει πίσω. Το φίδι λέει επίσης ότι λύνει όλα τα αινίγματα, γιατί ο θάνατος λύνει όλα τα προβλήματα. Είναι ο πειρασμός του θανάτου, η προσφορά μιας διεξόδου από την ζωή, ως η έσχατη λύση ενός άλυτου προβλήματος: το φίδι θα τον σκότωνε με το δηλητήριο του, κάτι που στο τέλος του βιβλίου και συμβαίνει.»

(…)

«Υφίσταται επομένως μια μυστική σύνδεση μεταξύ του φιδιού και του αιώνιου παιδιού. Το φίδι είναι η σκιά του μικρού του πρίγκιπα, η σκοτεινή του πλευρά. Όταν λοιπόν του προσφέρει το φίδι να τον δηλητηριάσει, αυτό θα μπορούσε να σημαίνει μια ένταξη της σκιάς. Δυστυχώς αυτό λαμβάνει χώρα στον εαυτό και όχι στο εγώ του Saint-Exupery, και αυτό σημαίνει πως όλο αυτό συμβαίνει στο ασυνείδητο, και ο ψυχολογικός πυρήνας απομακρύνεται από την πραγματικότητα. Πράγματι, ο Saint-Exupery θα έπρεπε να είχε δηλητηριαστεί από την σκιά, κάτι που θα τον αποσύνδεε από τον μικρό πρίγκηπα. Όταν πέθανε ο αδελφός του, πιθανόν να του είπανε, πως ο Francois είναι τώρα ένας άγγελος, και πολύ ευτυχισμένος για το γεγονός πως δεν έπρεπε να ζει πια στη γη. Ο Saint-Exupery το πίστευε αυτό ίσως πιο πολύ απ' ότι άλλοι. Είχε συνειδητοποιήσει πως ο θάνατος είναι εν μέρει μόνο δυστυχία, πράγμα που ίσως προκάλεσε σ' αυτόν μια χαλαρή και φιλοσοφική στάση απέναντι στην ζωή.

Ο Puer aeternus κατέχει συχνά αυτή την ώριμη, χαλαρή στάση προς την ζωή, που είναι κανονική για τους γέρους, αλλά αυτός την προσέλαβε πρόωρα: η εντύπωση πως η ζωή δεν είναι το παν, πως η άλλη πλευρά έχει την αξία της, και πως η ζωή είναι μόνο το ένα, σχετικό μισό, της όλης ύπαρξης. Ο πειρασμός του θανάτου εμποδίζει εδώ τον μικρό πρίγκηπα να έρθει εξολοκλήρου στη γη. Πριν ακόμα την αγγίξει, είναι ήδη το φίδι εκεί και λέει: “αν δεν σου αρέσει(η γη), ξέρω μια διέξοδο”. Πριν ακόμα έρθει στη γη έχει ήδη την προσφορά να πεθάνει. Έχω συναντήσει πολλούς ανθρώπους με την ίδια δύσκολη κατάσταση, που κάνουν το ίδιο: ζουν “κάτω από τη συνθήκη...”, -κρυφά όμως φλερτάρουν με τον λογισμό της αυτοκτονίας. Σε κάθε τους βήμα στη ζωή τους, σκέφτονται να δοκιμάσουν το ένα ή το άλλο, και αν δεν πετυχαίνει, να αυτοκτονήσουν. Ο Puer aeternus έχει το περίστροφο του στη τσέπη, και παίζει συνεχώς με τον λογισμό, να φύγει από την ζωή αν τα πράγματα γίνουν πολύ δύσκολα. Το μειονέκτημα είναι πως δεν είναι ποτέ εξολοκλήρου υπεύθυνος για την κατάσταση. Πάντα κρατά μια πισινή(στο πνευματικό επίπεδο): “θα ριχτώ σε αυτή την υπόθεση, αλλά διατηρώ το δικαίωμα μου ως άνθρωπος να αυτοκτονήσω, αν δεν αντέχω άλλο. Δε θα ζήσω την εμπειρία μέχρι το πικρό της τέλος, εάν γίνει αβάσταχτη.” Όταν κάποιος αποκόβει την ολότητα μιας εμπειρίας, τεμαχίζεται ο ίδιος και παραμένει σχισμένος. Μια μεταμόρφωση λαμβάνει χώρα μόνο όταν δοθεί κανείς ολοκληρωτικά σε μια κατάσταση.

(…)

«Το φίδι είναι πολύ έξυπνο, γιατί μόλις ο μικρός πρίγκιπας έρχεται στην γη και θα μπορούσε να εμπλακεί στην πραγματικότητα, σέρνεται αθόρυβα κοντά του και λέει: “Αχ, η ζωή είναι σκληρή, και η ζωή πάνω στη γη έχει μοναξιά. Εγώ κατέχω το μυστικό, μπορώ να σε βοηθήσω να βγεις.” Αυτό είναι πολύ δισήμαντο. Νομίζω πως η πιο δηλητηριώδης πτυχή του προβλήματος αυτού είναι πως το πρόσωπο δεν παρατηρεί πως έχει μια τέτοια πνευματική στάση:τα ην “έχει”, κατέχεται από αυτήν. Μερικές φορές είναι δυνατόν να το παρατηρήσει κανείς αυτό, μόνο όταν διερωτηθεί, γιατί δεν ζει πλήρως και ολόκληρος. “Γιατί είμαι αποκομμένος από την ζωή; Γιατί τίποτα δεν είναι εντελώς πραγματικό;” Τότε μπορείτε να είστε σίγουροι πως ο άνιμους ή η άνιμα έβαλαν κάτι μεταξύ εσάς και της πραγματικότητας, και αυτό με πολύ έξυπνο τρόπο. Στον άνδρα συμβαίνει γενικά μέσω του μητρικού συμπλέγματος, που σαν πλαστικό περίβλημα τον περιβάλλει, ώστε δεν έρχεται ποτέ σε πλήρη επαφή με την πραγματικότητα. Αυτό το διαφανές περίβλημα τον χωρίζει πάντα από την πραγματική ζωή. Τίποτα δεν μετράει πραγματικά στο παρόν. Στην γυναίκα είναι ο άνιμους που στο υπόβαθρο του πνεύματος της, της ψιθυρίζει κάτι, κάποια παρατήρηση του τύπου “τίποτε άλλο παρά”. Αν πχ, εσείς ως άνδρας συναντήσετε μια γυναίκα, για την οποία τρέφετε θερμά αισθήματα, και στα οποία φαίνεται να ανταποκρίνεται, τότε, αν ο άνιμους είναι στη μέση, δε θα σας αφήσει ποτέ το αίσθημα πως δεν μπορείτε να την πλησιάσετε πλήρως. Μπορεί επίσης να συμβεί, να έρθει μια γυναίκα σε μένα για ανάλυση, και η οποία φαίνεται να έχει μια θετική στάση, δεν ψεύδεται, αλλά μου παραθέτει όλο της το υλικό και με εμπιστεύεται. Αλλά έχω πάντα μια περίεργη εντύπωση, πως κάτι δεν ταιριάζει. Αισθάνομαι, για να το πω συμβολικά, πως δεν είμαστε στενά δεμένες σε περίπτωση μιας καταστροφής, αν πχ υπάρχει ο κίνδυνος να τρελαθεί ή να αυτοκτονήσει. Μια τέτοια γυναίκα θα μπορούσε ξαφνικά να μου γράψει πως θέλει να διακόψει την ανάλυση, γιατί φεύγει από τον τόπο ή δεν έχει λεφτά ή για οποιοδήποτε άλλο λόγο, μια αφορμή-δικαιολογία, και τότε μένετε απλά συγχυσμένος.»

"Ο Saint-Exupery είναι παράδειγμα αυτής της διαταραγμένη κακής διάθεσης. Την είχε όταν όλην την ημέρα πήγαινε πάνω κάτω μέσα στο διαμέρισμα του, και κάπνιζε το ένα τσιγάρο μετά το άλλο, και θύμωνε\δυσανασχετούσε-για με τον εαυτό του και όλον τον κόσμο. Έτσι εμφανίζεται το μητρικό σύμπλεγμα στον άνδρα, με αυτή την δυσάρεστη παραπονιάρικη διάθεση και μια ρηχή κατάθλιψη. Είναι μια αντίδραση κατά της ζωής και έχει να κάνει με την μάνα. Ο Saint-Exupery είχε επίσης τάση προς τα ναρκωτικά. Μου επέστησαν την προσοχή, πως όλη ψυχολογία των εξαρτώμενων από τα ναρκωτικά συνδέεται με την αντίληψη, πως φλερτάρουν με τον θάνατο, για να ξεφύγουν από την ζωή με τις δυσκολίες της. Οι άνθρωποι που παίρνουν ναρκωτικά έχουν γενικά ένα σωρό φιδίσια όνειρα. Τα δηλητηριώδη φίδια μέσα στην ψυχή τους, τους κάνουν να δηλητηριάζουν τον εαυτό τους, γιατί δεν ξέρουν ή δεν βλέπουν, πως αλλιώς θα μπορούσαν να λύσουν τις συγκρούσεις. Μερικές φορές το αλκοόλ συνδέεται επίσης με το πρόβλημα, γιατί και αυτό λειτουργεί σαν ναρκωτικό. Για τον Saint-Exupery είναι το πέταγμα και τα ναρκωτικά οι δυο δυνατότητες για να απαλλαγεί από αυτή την ενοχλητική, καταθλιπτική αδιαθεσία. Το πρόβλημα ήταν ότι ποτέ δεν δούλεψε πάνω σε αυτή την κατάσταση. Προσπαθούσε να την διακόψει με το πέταγμα, αλλά δεν έψαξε ποτέ τον λόγο της δυσκολίας, που ήταν μια αυτοκτονική τάση, η οποία βασιζόταν στην βαθιά αδυναμία του, την οποία δεν μπόρεσε ποτέ να ξεπεράσει.»

«Αυτό είναι που προκαλεί τόσες δυσκολίες στον puer aeternus. Για τον λόγο αυτό, δε θέλει να πάει σε κάποιο γραφείο και να κάνει κάποια συνηθισμένη δουλειά ή να μείνει με μια γυναίκα. Εσωτερικά παίζει πάντα με χιλιάδες δυνατότητες ζωής και δεν μπορεί να διαλέξει καμιά συγκεκριμένη, γιατί αμύνεται από το να ανήκει σε μια ομάδα που μπορεί να περιγραφεί στατιστικά, που έχει ένα στατιστικό μέσο όρο. Η γνώση πως ζει κανείς ανάμεσα σε χιλιάδες, και πως αυτό δεν είναι τίποτα ιδιαίτερο, είναι μια διανοητική αντίληψη, στην οποία αντιτίθεται το αίσθημα μας.»

(…)

«Όταν οι άνθρωποι καταληφθούν από την στατιστική σκέψη, αυτό σημαίνει πάντα, πως είτε δεν έχουν αίσθημα, είτε έχουν ένα πολύ αδύναμο, είτε τείνουν να το προδώσουν. Μπορούμε να πούμε πως ένας άντρας που δεν υποστηρίζει το αίσθημα του, παρουσιάζει μια αδυναμία στην περιοχή του έρωτα. Είναι ο διανοούμενος με τον αδύναμο έρωτα, γιατί δεν μπορεί να αποδεχθεί τα αισθήματα του, δεν μπορεί να μείνει πιστός σ' αυτά και να πει: “έτσι θέλω να ζήσω, γιατί αυτός είναι ο τρόπος που αισθάνομαι”.

(…)

« Η ικανότητα να παίρνει απόσταση από τα αισθήματα του, είναι ουσιαστικό για την ζωή ενός άνδρα, γιατί χρειάζεται συχνά μια ψυχρή, επιστημονική, αντικειμενική στάση. Αλλά αν δεν έχει σχέση με την άνιμα του, και δεν προσπαθεί να φροντίσει για τα προβλήματα του που σχετίζονται με τον έρωτα, τότε διχοτομεί την ψυχή του. Για τον λόγο αυτό, οι άνδρες δυσκολεύονται περισσότερο από τι γυναίκες, να αποδεχθούν την ψυχολογία του Γιουνγκ. Επειδή επιμένουμε στην αποδοχή του ασυνειδήτου, οι άντρες πρέπει να αποδεχθούν το αίσθημα και την σχέση-τον έρωτα δηλαδή-και αυτό είναι που φοβίζει συχνά ένα άντρα. Είναι να σαν πρέπει από 'δω και πέρα να φροντίζει βρέφη. Έτσι το αισθάνεται, είναι ενάντια στη φύση του, αλλά αν οι άντρες θέλουν να αναπτυχθούν-ακριβώς όπως οι γυναίκες που πρέπει να μάθουν να λαμβάνουν μέρος στον κόσμο του άντρα, με περισσότερη αντικειμενικότητα και λιγότερη προσωπική τοποθέτηση-πρέπει να κάνουν την αντίθετη κίνηση και να λάβουν στα σοβαρά τα αισθήματα τους και τα προβλήματα που σχετίζονται με τον έρωτα. Είναι ένα αναπόφευκτο μέρος της ανθρώπινης ανάπτυξης, το ότι πρέπει να εντάξουμε την άλλη, την μη αναπτυγμένη πλευρά, και αν δεν το κάνουμε, θα βρεθούμε ενώπιον της και χωρίς την θέληση μας. Όσο πιο πολύ στα σοβαρά παίρνει τα προβλήματα του έρωτα ο άντρας, τόσο λιγότερο θα εκθηλυνθεί, αν και του φαίνεται πως το αντίθετο συμβαίνει. Αν σκληρύνει όμως και δεν πάρει στα σοβαρά το συναισθηματικό του πρόβλημα, θα γίνει ακούσια θηλυκός. Γενικά μπορούμε να πούμε, πως ο puer που έχει μια τάση προς εκθήλυνση, έχει καλύτερη δυνατότητα ανάπτυξης αν πάρει τα αισθήματα του στα σοβαρά, και δεν πέσει στην παγίδα της στατιστικής σκέψης, αν δηλ δεν σκεφτεί ξαφνικά: “Θεέ μου! Εκατοντάδες και χιλιάδες σαν εμένα!”

«Μπορούμε να πούμε πως η αλεπού διδάσκει στον μικρό πρίγκιπα την ουσιαστική αξία του εδώ και τώρα, και με τον τρόπο αυτό την αξία του αισθήματος. Το αίσθημα δίνει στο παρόν μια αξία, γιατί χωρίς αυτό, ο άνθρωπος δεν έχει σχέση με την κατάσταση στο εδώ και τώρα. Με το αίσθημα προκύπτει και η ευθύνη, και μέσω αυτής της διαδικασίας και αντίληψη της ιδίας ατομικότητας.

Εδώ έχουμε πάλι το συχνό μοτίβο του ζώου-βοηθού, που διδάσκει τον άνθρωπο, πως να γίνει ανθρώπινος-τον διδάσκει με άλλα λόγια την διαδικασία της εξατομίκευσης.»

(…)

«Αλλά ούτε που το διανοείται πως μέσω της αλεπούς μπήκε σε μια σύγκρουση. Το μοναδικό του συμπέρασμα είναι πως πρέπει να επιστρέψει στην τριανταφυλλιά του. Το μάθημα της αλεπούς, που κάποιο αποτέλεσμα θα είχε, που θα τον έδενε στην γη, έχει ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα: τον απελευθερώνει από την γη, και του επιτρέπει να αισθανθεί νοσταλγία για τον αστεροειδή του. Αυτό δείχνει πόσο βαθιά και μοιραία είναι η προσκόλληση του Saint-Exupery στον θάνατο.

Θα ξέσπαγε μια σύγκρουση, αν αντιλαμβανόταν πως έπρεπε να πει ναι, εδώ στην αλεπού, και εκεί στην τριανταφυλλιά. Τότε θα ερχόταν σε μια ενήλικη ψυχική κατάσταση, όπου κανείς ζει συνεχώς μέσα σε αυτή την σύγκρουση. Γιατί αισθάνεται την ίδια υποχρέωση για τις μορφές του επέκεινα-το ασυνείδητο-και για την ανθρώπινη πραγματικότητα εδώ. Αν κάποιος άνδρας είναι υπόχρεος στην άνιμα και στην γυναίκα, την οποία έχει φιλενάδα ή σύζυγο, τότε εισέρχεται στην τυπική διπλή κατάσταση της ζωής. Εκεί έχει κανείς πάντα μια πραγματική σύγκρουση και μια διπλή ορμή. Είναι διχασμένος δηλαδή μεταξύ των υποχρεώσεων αυτής της πλευράς της ζωής όπως και της άλλης, της εσωτερικής. Αυτή είναι η γνώση ή η σταύρωση-η θεμελιώδης αλήθεια της ζωής: το ότι η ζωή είναι μια διπλή υποχρέωση, και ότι η ζωή είναι μια σύγκρουση γιατί σημαίνει πάντα την σύγκρουση δυο τάσεων. Αυτό το γεγονός αποτελεί την ζωή, αλλά αυτή η γνώση διαφεύγει από τον μικρό πρίγκηπα, ή μάλλον αυτός φεύγει τρέχοντας από αυτήν. Αυτή είναι μια από εκείνες τις μικρές αλλά μοιραίες στροφές μέσα στην ιστορία, που υποδεικνύουν το τραγικό τέλος.»

«Ο διανοητικός τύπος είναι κατά κανόνα τόσο πολύ διανοούμενος, ώστε οργανώνει ακόμα και τα συναισθήματα του, και επειδή δεν τα καταφέρνει με τα πραγματικά του συναισθήματα, τα οποία είναι απροσάρμοστα, έχει συνήθως μια ψευδοπροσαρμογή στο συναίσθημα του. Θα έλεγα πως η βασική μέθοδος για να φτάσουμε στον παιχνιδιάρικο τρόπο της υποβαθμισμένης λειτουργίας, είναι το να αποξυσουμε την ψευδοπροσαρμογή, με την οποία καλύπτουμε, όλοι εμείς, την υποβαθμισμένη μας λειτουργία. Ο συναισθηματικός τύπος είναι συνήθως γεμάτος από σχολικές και πανεπιστημιακές γνώσεις, και πιστεύει πως αυτές είναι δικές του σκέψεις. Δεν είναι όμως. Είναι ψεύτικες προσαρμογές, που σκοπό έχουν να κρύψουν την κατάσταση πως η πραγματική του σκέψη είναι τρομερά εμβρυική και αφελής.»

(...)

«Με έχουν ρωτήσει, αν το βάσανο που γίνεται αποδεκτό, μπορεί να γίνει ένα μέσο επικοινωνίας με τον εαυτό. Αυτό εξαρτάται από το εάν η αποδοχή γίνεται με τον σωστό τρόπο. Αν η αποδοχή είναι αποτέλεσμα παραίτησης, τότε δεν ενεργεί. Πολλοί άνθρωποι αποδέχονται τα βάσανα τους, αλλά ωθούνται από την παραίτηση. Τα βολεύουν λοιπόν έτσι, και η αποδοχή είναι άχρηστη. Πρέπει να είναι μια θετική αποδοχή. Το νόημα εμφανίζεται μόνο τότε όταν η αποδοχή είναι πραγματική. Η γενική εικόνα της διαδικασίας αυτή είναι αυτή ενός ατελείωτου αγώνος τον οποίο ακολουθεί η στιγμή της χάρης, κατά την οποία η αποδοχή καθίσταται ξαφνικά δυνατή και το νόημα αποκαλύπτεται. Δεν μπορούμε να πούμε τι προηγείται. Κάποτε προηγείται το νόημα και ακολουθεί η αποδοχή. Άλλοτε αποφασίζει κανείς να το αποδεχθεί, και την στιγμή αυτή ξεκαθαρίζει το νόημα.»

(...)

«Αν το παίζετε πιο εξατομικευμένοι απ' όσο είστε, αν αποφεύγετε την προσαρμογή, γιατί νομίζετε πως είστε κάτι ιδιαίτερο, με όλη την νευρωτική ματαιοδοξία που χαρακτηρίζει κάποιον που νομίζει πως είναι ιδιαίτερος και από όλους παρεξηγημένος, ενώ έχει μια ευαίσθητη ψυχή-αν έχετε λοιπόν αυτές τις εσφαλμένες απαιτήσεις και για τον λόγο αυτό δεν προσαρμόζεστε στην ανθρωπότητα, τότε είστε ακριβώς ένα πρόσωπο που στην πραγματικότητα δεν έχει τίποτα προσωπικό.

Έχω ήδη αναφέρει πως οι άνθρωποι έχουν πάντα την ίδια αντίδραση όταν μιλώ για τον Puer aeternus: όλοι γνωρίζουν πολλούς τέτοιους άνδρες και έχουν μπροστά στα μάτια τους ένα σωρό παραδείγματα, από όπου γίνεται φανερό, πως ο Puer aeternus δεν είναι σε καμιά περίπτωση αυθεντικός. Στην πραγματικότητα, ο Puer aeternus είναι ένας πολύ κοινός τύπος, και τίποτε άλλο. Και όσο επιμένει να παίζει τον ρόλο του πρίγκιπα, με την πίστη πως είναι κάτι ιδιαίτερο, τόσο πιο σαφές είναι πως δεν είναι άλλο παρά ένας συνηθισμένος νευρωτικός. Ένας τύπος που μπορεί να περιγραφεί κλινικά, και η προσωπικότητα του οποίου μπορεί να οριστεί πλήρως, σχεδόν αποκλειστικά, με ιατρικούς όρους. Επειδή ακριβώς ο Puer aeternus καλλιεργεί αυτές τις εσφαλμένες απαιτήσεις, γίνεται μέσα του κοινότυπος-με αποτέλεσμα καμιά από τις αντιδράσεις του να είναι πραγματικά προσωπική ή ιδιαίτερη. Γίνεται κατά κάποιο τρόπο αρχέτυπο, και όταν γίνει κανείς αρχέτυπο, δεν είναι αυθεντικός, ούτε ο εαυτός του, και για τον λόγο αυτό δεν είναι ιδιαίτερος. Για τον λόγο αυτό, αν βρεθείτε με ένα Puer aeternus, μπορείτε να του πείτε: “Δεν είναι αυτές και αυτές οι αντιλήψεις σας; Δεν έχετε προβλήματα σε τούτα και κείνα τα σημεία; Και δεν αφορούν τα κορίτσια; Δεν έχετε αυτές και αυτές τις εμπειρίες με τα κορίτσια;” Και θα απαντήσει: “Πράγματι! Πως το ξέρετε; Πως με γνωρίζετε τόσο καλά;” Αν ταυτίζεστε με ένα αρχέτυπο, μπορώ να περιγράψω όλες τις αντιδράσεις σας, γιατί ένα αρχέτυπο έχει συγκεκριμένο σύνολο αντιδράσεων. Μερικές φορές είναι δυνατόν να προβλεφθεί πως φαίνεται και πως αισθάνεται ο Puer aeternus. Είναι απλά το αρχέτυπο του αιώνιου έφηβου θεού, και για τον λόγο αυτό φέρει όλα τα χαρακτηριστικά του: έχει μια νοσταλγική επιθυμία θανάτου, θεωρεί πως είναι κάτι ιδιαίτερο, είναι το ένα ευαίσθητο μεταξύ όλων των αναίσθητων προβάτων. Θα έχει προβλήματα με μια βίαιη, καταστροφική σκιά, την οποία δεν θέλει να ζήσει, αλλά να προβάλει., κτλ. Αυτό δεν είναι κάτι το ιδιαίτερο. Όσο πιο δυνατή η ταύτιση με τον έφηβο θεό, τόσο λιγότερο προσωπικός είναι ο εν λόγω άνθρωπος, αν και ο ίδιος θεωρεί πως είναι πολύ ιδιαίτερος.»