Μια γιογκική προσέγγιση στην
τρέχουσα ελληνική κρίση
Από τη Σουάμι Σιβαμούρτι Σαρασουάτι,
Γιόγκα Ατσάρυα, Σατυανάντασραμ Ελλάδος.
Η φύση του ανθρώπου είναι πνευματική. Η κοινωνική του προσωπικότητα δεν είναι παρά ένας ίσκιος που αλλάζει συνεχώς. Ο άνθρωπος διασχίζει την κρίση της ζωής του. Ο εσωτερικός του εαυτός, η πνευματική του προσωπικότητα υποφέρει. Γιατί σκοντάφτει ο άνθρωπος στο μονοπάτι; Κανείς δεν υπαινίσσεται ότι πιθανόν αυτό συμβαίνει επειδή είναι τυφλός. Λένε μόνο ότι σκοντάφτει γιατί βρέθηκε μια πέτρα. Η κρίση οφείλεται ιστορικά στην αδυναμία του ανθρώπου να δει το εμπόδιο. Αν ρωτήσετε τους ανθρώπους γιατί υποφέρουν, θα σας πουν ότι η εκπαίδευση είναι εσφαλμένη ή ότι οι καιροί είναι δύσκολοι. Θα αιτιολογήσουν την κρίση με ένα σωρό τρόπους.
“Αλλά ποτέ δεν θα σας πουν ότι η ανθρώπινη φύση έχει βυθιστεί στην άγνοια και την πνευματική τύφλωση. Θα πρέπει να δούμε την κρίση από όλες τις οπτικές γωνίες. Αν ο νους σας δεν έχει αναπτυχθεί, πώς θα μπορέσετε να λύσετε σωστά ένα πρόβλημα; Είναι όπως όταν οι επτά τυφλοί περιγράφουν έναν ελέφαντα: ο ένας είπε ότι έμοιαζε με στύλο, ένας άλλος με βαρύ παραπέτασμα. Ο καθένας τους έδινε την προσωπική του εμπειρία από το τμήμα του ελέφαντα το οποίο άγγιζε. Αν αυτοί όλοι οι σοφοί είχαν τη συνολική εικόνα, θα είχαν μπορέσει να δώσουν και την ορθή εξήγηση!”
Σουάμι Σατυανάντα Σαρασουάτι
Καθώς ερχόμαστε σε επαφή με τα σκαμπανεβάσματα της ζωής, και, επίσης, με τις βαθύτερες κρίσεις που αναδύονται, τα αντιμετωπίζουμε αρχικά με τη φιλοσοφική στάση και τον προγραμματισμό που λάβαμε όταν ήμαστε παιδιά από τους γονείς μας, τους δασκάλους και την κυρίαρχη νοοτροπία της κοινότητας μέσα στην οποία ζούμε. Μερικοί άνθρωποι έχουν εκπαιδευτεί επαρκώς για να αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες της ζωής χωρίς να χάνουν την ισορροπία τους. Άλλοι πάλι δεν είχαν αυτό το πλεονέκτημα. Όλοι μας χρειαζόμαστε κατάλληλες βάσεις και πλαίσιο για να χειριστούμε τον πόνο, τις κρίσεις και την οδύνη του βίου, με όποια μορφή και σε οποιαδήποτε κατάσταση και αν αναδύονται.
Όταν συνάντησα για πρώτη φορά τον γκούρου μου, τον Σρι Σουάμι Σατυανάντα, μου είπε: «Ό,τι και αν συμβεί στη ζωή σου θα είναι θετικό. Τίποτε δεν θα είναι αρνητικό. Όλα θα συμβαίνουν για το καλό σου». Σε εκείνη την εποχή της ζωής μου αυτή η δήλωση ήταν τόσο εξωφρενική που δεν την λησμόνησα ποτέ. Και παρόλο που δεν είχα τότε την παραμικρή ιδέα του τι μπορεί να σήμαιναν, τα λόγια του επανέρχονταν καθώς περνούσαν τα χρόνια και με βοηθούσαν στις πολλές και διάφορες κρίσεις που χρειάστηκε να αντιμετωπίσω μέχρι τώρα στη ζωή μου.
Όταν αντιμετώπιζα μια δυσκολία, τα λόγια του επανέρχονταν: «Όλα συμβαίνουν για το καλό σου. Τίποτε αρνητικό δεν θα συμβεί». Έτσι, χάρη στη διδασκαλία του Σρι Σουάμιτζι, στους δύσκολους καιρούς ανακαλώ τα σχόλιά του και λέω στον εαυτό μου: «Υπάρχει κάτι θετικό σε ό,τι μου συμβαίνει. Υπάρχει κάποιος λόγος για αυτό που συμβαίνει και θα πρέπει να το περάσω».
Καθώς εμβάθυνα στις διδασκαλίες της γιόγκα και άρχιζα να κατανοώ τα πράγματα σε μεγαλύτερο βάθος, οι συνέπειες των σχολίων του αποσαφηνίζονταν. Όταν έχουμε να αντιμετωπίσουμε δοκιμασίες και αναποδιές στη ζωή μας, τότε είναι που γινόμαστε δυνατοί. Πρόκειται για προκλήσεις, οι οποίες είτε μας διαπλάθουν είτε μας συντρίβουν. Οι διδασκαλίες της Σατυανάντα Γιόγκα παρέχουν τα εργαλεία για να καταστήσουμε ενεργά αυτά τα διδάγματα του Σρι Σουάμιτζι έτσι ώστε οι δυσκολίες της ζωής να μην μας συντρίβουν. Να μας διαπλάθουν.
Όλες οι κρίσεις της ζωής, προσωπικές, οικογενειακές, κοινωνικές ή εθνικές, μπορούν να ειδωθούν από την οπτική γωνία της γιόγκα. Υπάρχουν αρκετά γιογκικά εργαλεία τα οποία μπορούν να μας βοηθήσουν να χειριστούμε την πρόκληση οποιασδήποτε κρίσης βιώνουμε και να διαχειριστούμε τον πόνο και την οδύνη που αυτή συνεπάγεται. Η γιόγκα θεμελιώνεται φιλοσοφικά σε διάφορες πηγές σκέψης και σε διάφορες πειθαρχίες. Αυτές έχουν όλες δοκιμαστεί ανά τους αιώνες και εξακολουθούν να είναι εφαρμόσιμες στον σημερινό κόσμο. Η προσέγγιση της οδύνης όπως περιγράφεται στη φιλοσοφία Σάμκυα, μια από τις θεμελιώδεις φιλοσοφίες, είναι η πλέον πρόσφορη στην τρέχουσα εθνική, οικονομική και κοινωνική κρίση στην Ελλάδα.
Τα τέσσερα είδη κρίσης στη Σάμκυα
Ο σύγχρονος άνθρωπος έχει αυτοματοποιηθεί εντελώς, επειδή όλα εκτελούνται για λογαριασμό του από μηχανικά μέσα, ζει σαν σε όνειρο, χωρίς να γνωρίζει τι κάνει και γιατί το κάνει. Ο σύγχρονος πολιτισμός έχει προσφέρει στον άνθρωπο κάθε είδους άνεση και διασκέδαση, δυστυχώς όμως εκείνος έχει χάσει την όρεξή του γι’ αυτά. Ο νους του είναι μες στα βάσανα, τη θλίψη και την ένταση. Η νοητική του ασθένεια τον εμποδίζει να τα απολαύσει.
Κάποτε η Ινδία έφτασε στην κορύφωση της υλικής ευμάρειας και του πολιτισμού της. Εκείνη την εποχή οι πολίτες της απέκτησαν νοητικές εντάσεις, ακριβώς όπως αυτές που ξεσπούν στις χώρες της Δύσης σήμερα. Όπου υπάρχει πλούτος και αφθονία ο νους γίνεται μαλθακός, ο νους αρχίζει να λιμνάζει, και σε αυτόν τον εξωτερικό νου ενσκήπτουν όλα τα είδη αδυναμίας, ανησυχίας και νεύρωσης. Εκείνη λοιπόν την εποχή εμφανίστηκε στην Ινδία ο σοφός Καπίλα με το σύστημά του της Σάμκυα Γιόγκα. Ο Καπίλα διέδωσε τη φιλοσοφία της γιόγκα. Στη φιλοσοφία του ο Καπίλα δεν πραγματευόταν το ζήτημα του Θεού. Αργότερα, κατά την περίοδο του Άρχοντα Βούδα, ο Ρίσι Πατάντζαλι τροποποίησε τη φιλοσοφία Σάμκυα του Καπίλα και την παρουσίασε με τη μορφή των Γιόγκα Σούτρα του. Εκεί ορίζει τη γιόγκα ως επιστήμη του ελέγχου του νου, που σημαίνει τον πλήρη έλεγχο όλων των πτυχών της προσωπικότητας και των ποικίλων σχημάτων συμπεριφοράς.
Σουάμι Σατυανάντα Σαρασουάτι
Η Σάμκυα ορίζει ότι υπάρχουν τέσσερα διαφορετικά είδη κρίσης στη ζωή μας, τα οποία βιώνουμε ως σύχγυση, αναταραχή, πόνο ή οδύνη:
1. Προσωπική κρίση
2. Κοινωνική κρίση
3. Φυσική ή συμπαντική κρίση
4. Πνευματική κρίση
Προσωπική κρίση
Πώς αντιμετωπίζουμε μια προσωπική κρίση; Το πώς την χειριζόμαστε εξαρτάται από το είδος της φιλοσοφικής στάσης που έχουμε λάβει από τους γονείς μας, από την ανατροφή και την εκπαίδευσή μας ή από τις διδασκαλίες της γιόγκα ή κάποιας άλλης πνευματικής ή φιλοσοφικής πειθαρχίας. Οι περιστάσεις αυτές προγραμμάτισαν τον νου μας. Θα ακούσατε πολλές φορές τον Σρι Σουάμιτζι και τον Σουάμι Νιράντζαν να λένε πόσο σημαντικό είναι να διαθέτει κανείς φιλοσοφία ζωής. Και ότι η φιλοσοφία ζωής οφείλει να μας καθιστά ικανούς να χειριζόμαστε τον πόνο, την οδύνη και την απώλεια, διότι κανείς δεν πρόκειται να αποφύγει στη ζωή του αυτές τις καταστάσεις. Όλοι μας έχουμε να αντιμετωπίσουμε μία ή περισσότερες κρίσεις σε διάφορες εποχές της ζωής μας. Ο Σρι Σουάμιτζι μας δίδασκε πάντοτε ότι ο πόνος είναι μια χοάνη μέσα στην οποία πέφτει ο άνθρωπος, δίνοντας έτσι στον Θεό τη δυνατότητα να τον μετατρέψει σε αυθεντία, σε θεάνθρωπο. Αυτή είναι μια αποτελεσματική στάση για τον χειρισμό του πόνου. Εννοούσε ότι όλα τα σκαμπανεβάσματα, όλα τα προβλήματα, όλες οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε στη ζωή έρχονται απλώς και μόνο για να διδαχθούμε από αυτές, για να αναπτυχθούμε μέσα από αυτές. Ενδυναμώνουν τον νου. Και είναι ουσιώδες να έχουμε ισχυρό νου, προκειμένου να επιτύχουμε οτιδήποτε στη ζωή. Ζωή σημαίνει εξέλιξη του νου. Η ενδυνάμωση του νου είναι μέρος του σχεδίου της προσωπικής μας εξέλιξης.
Ισχυρός νους είναι ο νους που δεν θραύεται υπό συνθήκες πίεσης. Μπορεί να χειριστεί τις προκλήσεις και τις κρίσεις της ζωής, όταν εμφανίζονται, και να τις αποδεχθεί. Και ένας ισχυρός νους διασχίζει τις δύσκολες συνθήκες και τις ξεπερνά, χωρίς να επιτρέψει στον πόνο και την οδύνη, που απορρέουν από τις κακουχίες τις οποίες όλοι μας αντιμετωπίζουμε, να υπεισέλθουν στο βασίλειο της ψυχής. Ο νους μάς προστατεύει. Ο νους πρέπει να είναι ισχυρός ώστε να προστατεύει την ψυχή.
Ο Σρι Σουάμιτζι είπε επίσης ότι ισχυρός νους είναι εκείνος που εμμένει στην απόφαση που πήρε. Δεν αμφιταλαντεύεται, ούτε αλλάζει γνώμη κάθε λίγο και λιγάκι. Δεν έχει σήμερα μιαν άποψη και αύριο μιαν άλλη. Παίρνει μια απόφαση και την τηρεί. Δεν είναι άστατος, ούτε αλλάζει σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες επιθυμίες και γνώμες των άλλων. Ένας ισχυρός νους, άπαξ και λάβει την ορθή απόφαση, μένει σταθερός. Έτσι, λοιπόν, ο πόνος και η οδύνη ισχυροποιούν τον νου. Είναι σημαντικό να το έχουμε υπόψη μας αυτό, όποτε αντιμετωπίζουμε τέτοιες καταστάσεις.
Ένα άλλο σημείο που μας δίδαξε ο γκούρου μας είναι ότι ο Θεός δεν είναι ποτέ άδικος ή μεροληπτικός. Ουδέποτε εξαπολύει τιμωρίες. Ουδέποτε επιλέγει κάποιον για βάσανα και κάποιον άλλο για ευλογία. Ό,τι λαμβάνουμε, αυτό και αξίζουμε. Είναι μέρος του κάρμα μας. Όλοι μας ερχόμαστε σε αυτή τη ζωή με κάποιο συγκεκριμένο κάρμα, το οποίο πρέπει να αντιμετωπίσουμε. Στο κάρμα αυτό ενυπάρχει πολλή χαρά, όπως ενυπάρχει και κάποιος βαθμός δυστυχίας. Θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε την επιτυχία όσο και την αποτυχία. Είναι μέρος του θεϊκού σχεδίου το να γίνουμε ικανοί να αντιμετωπίζουμε τα πάντα ισορροπημένα, και τελικά να γίνουμε ικανοί να πούμε «γενηθήτω το θέλημά Σου» και να το εννοούμε. Το θέλημα του Θεού θα γίνει, είτε το θέλουμε είτε όχι, είτε μας αρέσει είτε όχι. Γίνεται τώρα, έγινε, και θα εξακολουθήσει να γίνεται. Αυτό δεν αποφεύγεται. Έτσι, ένα από τα σημαντικά πράγματα που οφείλουμε να μάθουμε στη ζωή είναι να συμπλέουμε με τα γεγονότα και να μάθουμε σε ποια από αυτά θα αντιτασσόμαστε και θα αντιστεκόμαστε και ποια από αυτά θα τα αφήνουμε να παρέλθουν, μη έχοντας κανέναν έλεγχο πάνω τους. Ο Θεός ή Ντάρμα είναι ο Νόμος, και η παραβίαση του Νόμου φέρνει πόνο και οδύνη. Εδώ ο Σρι Σουάμιτζι αναφέρεται στο ντάρμα ως θεότητα, ως Θεό, ως συνειδητότητα. Το ντάρμα είναι ο νόμος της ζωής.
Όταν εμείς, μέσα από τις σκέψεις, τις λέξεις και τις πράξεις μας, γινόμαστε ανταρμικοί, τότε βιώνουμε ως αποτέλεσμα πόνο και οδύνη, έλλειψη οικονομικής ευμάρειας, κακουχίες, φτώχια. Όπου υπάρχει ντάρμα, υπάρχει μόνον ευημερία, πληρότητα και ικανοποίηση. Ξανά και ξανά θα διαβάσετε στις γραφές και στα γιογκικά κείμενα πόση σημασία έχει να ακολουθεί κανείς το ντάρμα. Πρόκειται για πολύπλοκη έννοια, βασικά όμως σημαίνει «κάνω το σωστό». Όχι μόνο ό,τι είναι σωστό για σας, αλλά ό,τι είναι σωστό για τους άλλους και ό,τι είναι σωστό για την κατάσταση και τις περιστάσεις στις οποίες έχετε βρεθεί.
Ο νόμος του κάρμα είναι άλλος ένας νόμος που δεν μπορούμε να αποφύγουμε: «Ό,τι σπείρατε θα θερίσετε» (Προς Γαλάτας Επιστολή, 6:7). Ο νόμος του κάρμα βρίσκει εφαρμογή στο ατομικό επίπεδο, όπως επίσης στο επίπεδο της οικογένειας, της κοινωνίας και της χώρας στην οποία ζούμε. Αν ζούμε στην Ελλάδα, θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε το κάρμα που έχουν δημιουργήσει οι Έλληνες, αλλά και τον συγκερασμό των σκεπτομορφών και των δράσεων οι οποίες είναι μέρος της Ελλάδας. Η Ελλάδα είναι τμήμα της Ευρώπης, έτσι λοιπόν οι Έλληνες βρίσκονται αντιμέτωποι με το ευρωπαϊκό κάρμα και η Ευρώπη επίσης βρίσκεται αντιμέτωπη με το ελληνικό μας κάρμα. Είμαστε όλοι διασυνδεδεμένοι και τίποτε δεν συμβαίνει τυχαία. Δεν υπάρχουν συμπτώσεις σε ό,τι συμβαίνει στον παρόντα χρόνο. Η Ευρώπη συνδέεται με τον κόσμο και έτσι ο κόσμος αντιμετωπίζει, μέχρις ενός σημείου, το κάρμα που τώρα ζουν οι Ευρωπαίοι, και με τον ίδιο τρόπο η Ευρώπη αντιμετωπίζει το κάρμα που ζουν άλλες χώρες. Τα πάντα διασυνδέονται. Όπως μας δίδαξε ο Σουάμι Νιράντζαν:
Το μέσον είναι η δράση. Το σύνολο της δημιουργίας, η ζωή και η ύπαρξη βασίζονται στην αρχή της δράσης και της αντίδρασης, γνωστής ως κάρμα. Κανείς δεν είναι απαλλαγμένος από το κάρμα. Όπως ακριβώς εισπνέει κανείς και εκπνέει, η δράση και το αποτέλεσμα της δράσης είναι μια συνεχής διαδικασία η οποία οδηγεί στην εξέλιξη. Το κάρμα κατευθύνεται είτε προς την αυτοεκπλήρωση, δηλαδή προς την εγωιστική ομάδα δράσεων, είτε προς την ανιδιοτελή ομάδα δράσεων. Οι δράσεις μπορούν να λάβουν και τις δυο κατευθύνσεις. Έτσι συνέλαβαν οι γιόγκι την ισορροπία στη ζωή. Πίστευαν ότι αν εξισορροπήσουμε τις πράξεις μας, το ενενήντα τοις εκατό από τα ζωτικά μας προβλήματα θα έχει επιλυθεί.
Το κεντρικό σημείο της γιόγκα, όπως διδάχθηκε από τον Κρίσνα στην Μπάγκαβατ Γκίτα, είναι η ανακάλυψη αυτής της ισορροπίας: samatvam yogah uchyate (2:48) – η υψηλότερη μορφή της γιόγκα είναι η ισορροπία. Δεν λέει ότι η υψηλότερη μορφή της γιόγκα είναι το σαμάντι. Είναι η επίτευξη της εξισορρόπησης των αντιθέτων. Τα αντίθετα είναι συνέπεια της δράσης. Όμως, παρόλο που υπάρχει η δυνατότητα να διοχετευθούν οι προσπάθειες και οι πράξεις μας προς πάσα κατεύθυνση, εξαιτίας του ότι οι αισθήσεις και ο νους συνδέονται με τον περίγυρο όλες μας οι πράξεις κατατείνουν προς τον εγωκεντρισμό. Και πράγματι, αν προσπαθούσαμε να μετρήσουμε τις ανιδιοτελείς πράξεις μας, δεν θα βρίσκαμε περισσότερες από πέντε ως δέκα στο εκατομμύριο.
Ο νους μας δεν είναι παρά ένα πρόγραμμα. Όπως το λογισμικό ενός υπολογιστή. Ο εγκέφαλός σας είναι ο εξοπλισμός, ο νους σας το λογισμικό. Εξαιτίας της οικογένειας στην οποία ανατραφήκαμε, των αξιών που μοιραστήκαμε μαζί της ή που μας δίδαξε να έχουμε, της κουλτούρας στην οποία γεννηθήκαμε και του εκπαιδευτικού συστήματος που ακολουθήσαμε, ο νους μας προγραμματίστηκε έτσι ώστε να αντιμετωπίζει συγκεκριμένες καταστάσεις με ορισμένους τρόπους. Κάποια από αυτά τα προγράμματα είναι οπωσδήποτε μέρος της εγγενούς μας φύσης. Σε μεγάλο μέρος όμως ο νοητικός σας προγραμματισμός οφείλεται σε ό,τι αποκτήσατε από τη γέννησή σας και μετά.
Όταν πρωτοήρθα στην Ελλάδα με εντυπωσίασε ότι οι άνθρωποι αντιδρούσαν με τον ίδιο τρόπο σε παρόμοιες περιστάσεις. Και μερικοί άνθρωποι μπορούσαν να προβλέψουν τον τρόπο με τον οποίο θα αντιδρούσαν οι πιο πολλοί σε μια συγκεκριμένη κατάσταση. Επρόκειτο για fait accompli [τετελεσμένο]. Τους ρώτησα: «Πώς είστε τόσο σίγουροι για το πώς θα αντιδράσει ο κόσμος;» Στις περισσότερες περιπτώσεις οι προβλέψεις τους ήταν σωστές. Αυτή η προβλέψιμη συμπεριφορά οφείλεται σε έναν ειδικό προγραμματισμό, ο οποίος λαμβάνει χώρα σε εθνικό επίπεδο. Ο εθνικός προγραμματισμός στους νόες των Αυστραλών διαφέρει από τον προγραμματισμό εκείνων που ανατράφηκαν στην Ελλάδα και, ομοίως, εκείνοι που ανατράφηκαν στη Γερμανία έχουν διαφορετικό εθνικό προγραμματισμό από τους της Γαλλίας, και ούτω καθεξής. Βλέπουμε τις καταστάσεις με διαφορετικούς τρόπους, οι οποίοι εξαρτώνται από την εθνοτική μας προέλευση. Υπάρχουν βέβαια πολλές ομοιότητες και πολλές διαφορές, αλλά υπάρχει ένας βασικός προγραμματισμός ο οποίος συντελείται στον νου και αυτός ο βασικός προγραμματισμός επιδρά και ευθύνεται για τον τρόπο με τον οποίο αντιδρούμε σε οποιαδήποτε μορφή προσωπικής κρίσης.
Η γιόγκα διδάσκει ότι κανείς δεν εισπράττει στη ζωή του μεγαλύτερο πόνο ή οδύνη από όσο μπορεί να διαχειριστεί. Λέει ότι η κάθε οδύνη που συναντούμε είναι ένα αναγκαίο σκαλοπάτι που πρέπει να διαβούμε κατά τη διαδρομή μας προς το επόμενο στάδιο της προσωπικής μας εξέλιξης. Οι καταστάσεις αυτές δεν μας δίνονται ως τιμωρίες αλλά ως μαθήματα. Οφείλουμε να μάθουμε κάτι. Ο πόνος είναι μέγας δάσκαλος. Μας προτρέπει να αναλύσουμε τις αιτίες αυτών των σκληρών εμπειριών: «Πού ακριβώς αγνοώ τους νόμους της φύσης; Σε κάποιο σημείο δεν ζω σύμφωνα με τον φυσικό νόμο και, κατά συνέπεια, υποφέρω, όχι προς τιμωρία μου αλλά γιατί είναι το αποτέλεσμα της ζωής μου η οποία παραβίασε την ισορροπία των νόμων της φύσης, και αυτό ακριβώς καταλήγει σε ασθένεια, πόνο και οδύνη, κ.λπ.» Επομένως, η προσωπική κρίση δεν είναι παρά μία από τις τέσσερις κατηγορίες που μας δημιουργούν προβλήματα και αναταραχή. Συντυχαίνουμε κάποια προσωπική κρίση ως αποτέλεσμα του νοητικού μας προγραμματισμού και των κάρμα που κουβαλάμε όταν γεννιόμαστε.
Μέσα σας έχετε τη θέληση, τη δύναμη και την εξουσία να χειριστείτε ό,τι σας δίνεται. Ο διπλανός σας λαμβάνει ενδεχομένως λιγότερα και ο απέναντί σας περισσότερα. Όμως ο καθένας μας λαμβάνει όσα ακριβώς μπορεί να διαχειριστεί, έτσι ώστε να μπορέσουμε να προχωρήσουμε ένα βήμα πιο πέρα στην πνευματική και ψυχική μας εξέλιξη. Δεν είναι παρήγορο; Αν μπορείτε να το πιστέψετε, είναι παρήγορο. Ποτέ δεν σας έρχονται περισσότερα από όσα μπορείτε να αναλάβετε. Νομίζετε ότι σας συμβαίνουν περισσότερα από όσα μπορείτε να διαχειριστείτε, όμως ποτέ δεν σας έρχονται περισσότερα από όσα μπορείτε να αναλάβετε. Αυτή είναι η διδασκαλία του Σρι Σουάμιτζι. Είπε:
Όλα τα προβλήματα που αντιμετωπίζετε στη ζωή, όλα τα σκαμπανεβάσματα, είναι πράγματι τα μέσα για την προσωπική σας εξέλιξη. Οτιδήποτε αντιμετωπίζετε στη ζωή, ευχάριστο ή δυσάρεστο, είναι πράγματι το μέσον προς την ανώτερη συνειδητότητα. Σας βοηθούν πράγματι, παρόλο που στο παρόν στάδιο, από μια περιορισμένη και υποκειμενική οπτική γωνία, μπορεί να μοιάζουν περιοριστικά. Είναι πράγματι οι δοκιμασίες, τα μέσα προς την τελική σας υπέρβαση και την ολοκληρωτική κατανόηση της πραγματικότητας. Μόνο μέσω των εχθρών σας μπορείτε να αναγνωρίσετε τα σπέρματα της δυσαρμονίας μέσα σας. Χωρίς τα καθημερινά προβλήματα, ποτέ δεν θα προσπαθούσατε να υπερβείτε τα εμπόδια. Όλες οι ταραχές της καθημερινότητας είναι τα σημεία που σας εξωθούν να υπερβείτε τις προσωπικές σας ατέλειες. Αναγνωρίστε λοιπόν τα προβλήματά σας και χρησιμοποιήστε την καθημερινή ζωή ως μέσον για να φτάσετε στην τελείωση.
Ο πόνος και η οδύνη προέρχονται ενδεχομένως από τις λανθασμένες βιοτικές μας συνήθειες, όπως είναι, επί παραδείγματι, η μη εξισορροπημένη διατροφή. Μια προσωπική κρίση μπορεί να είναι συνέπεια του ότι φάγαμε υπερβολικά, του ότι δεν φάγαμε αρκετά ή του ότι δεν φάγαμε τη σωστή τροφή. Η τροφή διαμορφώνει τόσο το σώμα όσο και τον νου. Η τροφή επηρεάζει τα σωματικά κύτταρα και αυτά επηρεάζουν την ύλη του νου, κι ας μην μπορείτε να την δείτε. Η ύλη αυτή συντίθεται από σκέψεις και συναισθήματα, τα οποία επηρεάζονται από την τροφή σας. Υπάρχει η ταμασική τροφή, που είναι βαριά, και η τοξική τροφή, όπως είναι η επεξεργασμένη τροφή. Χρειαζόμαστε φυσική, πλήρη τροφή για να παραμένει το σώμα υγιές και οι σκέψεις και τα συναισθήματα θετικά. Έτσι λοιπόν οι προσωπικές δυσκολίες και οι οδύνες ενδέχεται να εμφανιστούν εξαιτίας λανθασμένων βιοτικών συνηθειών, λανθασμένης διατροφής και ακατάλληλων επιλογών.
Αυτές οι ακατάλληλες επιλογές συνδέονται με προσωπικούς φόβους, ενοχικά συμπλέγματα ή με ορισμένες εμπειρίες της παιδικής ηλικίας που μας προκαλούσαν ντροπή. Όλοι μας μεταφέρουμε, μέσα μας, ορισμένα συναισθήματα και βιώματα από τότε που ήμαστε παιδιά, τότε που δεν είχαμε τον χρόνο ή τη γνώση να τα επεξεργαστούμε ή να τα αποδεχθούμε και να τα κατανοήσουμε. Ως παιδιά ζήσαμε πλήθος εμπειρίες όπου οι γονείς ή άλλα πρόσωπα με μεγάλη επιρροή πάνω μας μάς είπαν «αυτό είναι κακό» ή «αυτό είναι λάθος». Υπάρχουν περιοχές του νου μας που δεν τις έχουμε επεξεργαστεί ακόμα. Στην ψυχολογία αναφέρονται με τον όρο σκιά, και η σκιά αποτελείται από όψεις του εαυτού μας τις οποίες δεν έχουμε ακόμη αποδεχθεί. Οι σκιές δεν είναι απαραιτήτως κακές, αλλά εμείς έχουμε προγραμματιστεί να τις θεωρούμε κακές ή ακατάλληλες. Φορούμε προσωπείο. Προτιμούμε να μην βλέπουμε τι συμβαίνει στον ίσκιο. Κρύψαμε το περιεχόμενό του στο κουτί της Πανδώρας. Ωστόσο ο ίσκιος δρα στον υποσυνείδητο νου και κινητοποιεί, επεμβαίνει και χρωματίζει οτιδήποτε συμβαίνει στη συνειδητή μας ζωή. Δημιουργεί αρνητικές διαθέσεις και αιφνίδιες αντιδράσεις που φαίνονται να προέρχονται από το πουθενά. Όλα αυτά έχουν να κάνουν με την ανεξερεύνητη πλευρά του εαυτού μας — με τη σκιά.
Αν η σκιά μείνει στον νου και δεν μεταμορφωθεί, τότε, με την πάροδο του χρόνου, προκαλεί αρρώστια, ασθένειες. Όλες οι σύγχρονες ασθένειες —οι πεπτικές δυσλειτουργίες, τα καρδιαγγειακά προβλήματα, ο διαβήτης, ο καρκίνος, οι ημικρανίες και τα προβλήματα στην αναπαραγωγή— έχουν ενδεχομένως ψυχοσωματική προέλευση και αιτίες που ανάγονται στον νου. Η γιόγκα διαθέτει πλήθος από διαφορετικές πρακτικές που μας καθιστούν ικανούς να εισχωρήσουμε και να φτάσουμε ως τον νου. Οι τεχνικές αυτές υπάγονται γενικώς στον διαλογισμό. Τεχνικές διαλογισμού οι οποίες μας επιτρέπουν να καθαρίζουμε το εσωτερικό του νου, όπως στη χάθα γιόγκα έχουμε τεχνικές καθαρισμού οι οποίες μας επιτρέπουν να καθαρίζουμε εσωτερικά το φυσικό σώμα.
Ώστε οι προσωπικές κρίσεις και οδύνες μπορούν να αποδοθούν σε λανθασμένες συνήθειες ζωής, σε ακατάλληλες επιλογές, σε φόβους, σε αγωνίες, σε άγχος, σε εντάσεις και σε συμπλέγματα, που εδρεύουν στον ίσκιο του υποσυνείδητου νου. Η προσωπική οδύνη συσχετίζεται με το σώμα και τα συναισθήματά μας και με την ανικανότητά μας να εξαλείψουμε τις αρνητικές εντυπώσεις που είναι εγκυστωμένες στον νου.
Κάτι καλό υπάρχει σε όλες τις υποτιθέμενες αποτυχίες.
Δεν μπορείτε να το δείτε τώρα. Ο χρόνος θα το αποκαλύψει. Να είστε υπομονετικοί.
Σουάμι Σιβανάντα Σαρασουάτι
Κοινωνική κρίση
Δεύτερη στην ταξινόμηση είναι η κοινωνική κρίση. Η κρίση εμπεριέχει τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε συνεπεία των σχέσεών μας με άλλους ανθρώπους, αλλά και συνεπεία των εμπειριών μας από την αλληλεπίδρασή μας με αυτούς και με τον περιβάλλοντα κόσμο. Περιστατικά που περιλαμβάνουν συγκρούσεις με ανθρώπους που μας πλήγωσαν, μας απέρριψαν, μας εγκατέλειψαν ή μας κράτησαν κακία για κάποιον λόγο, κι επίσης με αυτούς που μας ζηλεύουν. Όλες οι εμπειρίες από τον περίγυρο και τις περιστάσεις στις οποίες ζούμε, όπως η κοινωνική κρίση που αντιμετωπίζουμε τώρα στην Ελλάδα. Ο τρόπος με τον οποίο χειρίζεται ο κάθε ένας άνθρωπος αυτή την εθνική κρίση μετατρέπεται σε προσωπική μας κρίση και εξαρτάται από τον προγραμματισμό του ατομικού μας νου.
Σύμφωνα με τις διδασκαλίες της γιόγκα είμαστε όλοι συνυπεύθυνοι για την κρίση η οποία συμβαίνει εδώ. Δεν εναπόκειται απλώς στους πολιτικούς. Είναι δικό μας κάρμα η αντιμετώπιση αυτής της συγκεκριμένης κρίσης στην Ελλάδα. Δεν έχουμε να αντιμετωπίσουμε μόνο το ατομικό μας κάρμα, το οποίο δημιουργήσαμε στο παρελθόν. Δεν έχουμε να αντιμετωπίσουμε μόνο κάποιο οικογενειακό κάρμα, το οποίο επίσης δημιουργήθηκε στο παρελθόν. Έχουμε επιπλέον να αντιμετωπίσουμε ως Έλληνες ένα κοινωνικό και εθνικό κάρμα, του οποίου είμαστε μέρος, και επίσης ευθυνόμαστε εν μέρει για τη δημιουργία του κατά το παρελθόν. Έχουμε να αντιμετωπίσουμε ένα ευρωπαϊκό κάρμα. Και έχουμε να αντιμετωπίσουμε ένα παγκόσμιο κάρμα.
Το κάρμα μπορεί να είναι ευχάριστο ή δυσάρεστο. Δεν είναι κατ’ ανάγκη δύσκολο. Μπορεί να είναι και πολύ ευχάριστο. Οτιδήποτε αντιμετωπίζετε στη ζωή σας, οτιδήποτε αντιμετωπίσατε στο παρελθόν ή πρόκειται να αντιμετωπίσετε στο μέλλον, έχει να κάνει με το κάρμα. Πολύ από το κάρμα είναι ωραίο, εμπνέει και εξυψώνει. Υπάρχει όμως και πολύ κάρμα που είναι οδυνηρό, δύσκολο και προβληματικό στη διαχείρισή του. Τίποτε δεν συμβαίνει κατά τύχη. Υπάρχει κάποια αιτία πίσω από το καθετί. Υπάρχει σκοπός στα πάντα.
Ο Σουάμι Νιράντζαν μάς δίδαξε την πρακτική διαλογισμού άνταρ ντάρσαν για να μας βοηθήσει να διαχειριστούμε τις ατυχίες και τις δυσκολίες του κοινωνικού μας περίγυρου:
Η πρακτική του άνταρ ντάρσαν ακολουθεί την πρακτική της άνταρ μόουνα. Στην άνταρ μόουνα παρατηρούμε τις σκέψεις διασχίζοντας τα έξι στάδια. Μετακινούμαστε απλώς από την αισθητηριακή επίγνωση στην επίγνωση των σκέψεων και στη δυνατότητα να τις σταματούμε, στη δυνατότητα να παράγουμε σκέψεις και πάλι να τις σταματούμε. Με αυτό τον τρόπο μαθαίνουμε πώς να απαλλασσόμαστε από τις επιδράσεις των σκέψεων.
Στο άνταρ ντάρσαμ προχωρούμε βαθύτερα. Άνταρ σημαίνει εσωτερικός, ντάρσαν σημαίνει έχω την ενόραση της εσωτερικής ύπαρξης. Αυτή η εσωτερική ύπαρξη, το μικροσκοπικό ανθρωπάκι μέσα στον καθένα μας, συνδέεται με τον κόσμο μέσω των αισθημάτων. Στην πρακτική άνταρ ντάρσαν δημιουργούμε αφηρημένες εικόνες και ιδέες και παρατηρούμε τα αισθήματα που συνδέονται με αυτές. Παράδειγμα, κατά τη διάρκεια της πρακτικής μας άσκησης στον διαλογισμό, αναδύεται —χωρίς να το επιθυμήσουμε— η εικόνα ενός προσώπου που αγαπούμε, τιμούμε και λατρεύουμε. Η εντύπωση αυτή υπάρχει ήδη στον νου μας. Πιθανόν, συνεπεία της τεχνικής διαλογισμού στην οποία ασκούμαστε, η ανάμνηση απελευθερώνεται και ανεβαίνει στην επιφάνεια του νου.
Καθώς παρατηρούμε την εικόνα, η ένταση του αισθήματος είναι τόσο ισχυρή που αρχίζουμε να κλαίμε. Αισθανόμαστε ότι η καρδιά μας αρχίζει να ανοίγει, αισθανόμαστε ένα ρεύμα ισχυρότατης συγκίνησης, τρυφερότητας, δεσμού, και αυτό το ρεύμα μάς προλαμβάνει. Συγκρατούμε την εντύπωση αυτή και δεν την αφήνουμε να διαλυθεί φυσιολογικά. Τη στιγμή που θα συγκρατήσουμε ξανά αυτή την εντύπωση, θα μετατραπεί σε αρχέτυπο, σε μια διαφορετική ανάμνηση. Κι έτσι δεν υπάρχει απαλλαγή. Κοιτάζουμε κάτι και λέμε συνειδητά «είμαι μάρτυρας της παρουσίας του, το παρατηρώ, το αισθάνομαι», επειδή όμως έχουμε συνδεθεί έντονα με αυτό, δημιουργούμε μια αντανάκλαση της ίδιας ανάμνησης και την αποθηκεύουμε. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργούνται και αποθηκεύονται και άλλες εντυπώσεις. Επομένως, παρά τις μεγάλες μας προσπάθειες, δεν είμαστε ικανοί να βιώσουμε την κατάσταση του διαλογισμού.
Το ίδιο μπορεί να συμβεί με κάποια άλλη εικόνα, μορφή ή σχήμα, το οποίο ανασύρει τη δύναμη της αρνητικότητας, του θυμού ή του μίσους, αναμνήσεις πόνου και οδύνης. Αντιδρούμε βίαια και δημιουργούμε έναν αντικατροπτρισμό, ο οποίος αναδύεται στην επιφάνεια του νου. Κάθε σκέψη που έρχεται συνδέεται με ένα αίσθημα ή με ένα σύνολο αισθημάτων. Το άνταρ ντάρσαν αναγνωρίζει αυτά τα αισθήματα, ένα προς ένα, και ακολουθεί το αίσθημα μέχρι την πηγή του. Αν το αίσθημα είναι στοργή, από πού προέρχεται; Είναι άραγε μια ειλικρινής έκφραση της αγάπης μου, του σεβασμού μου; Μήπως είναι κάποια εκδήλωση της ανασφάλειάς μου, η οποία αναδύθηκε με τη μορφή της στοργής; Αν σπάσω για λίγο αυτόν τον δεσμό της στοργής, αισθάνομαι εσωτερικό κενό; Αν αισθάνομαι άδειος ή κενός, τι είδους αντίδραση προκαλεί αυτό στην επιφάνεια του νου μου; Αναστατώνομαι; Γίνομαι ανασφαλής;
Με αυτόν τον τρόπο αναγνωρίζουμε περιοχές της προσωπικότητάς μας οι οποίες εμπεριέχουν ένα συναίσθημα συνδεδεμένο με μια εικόνα ή με μια σκέψη ή με μια επιθυμία ή με μια φιλοδοξία. Ακολουθούμε μια διαδικασία η οποία διοχετεύει τη συναισθηματική ενέργεια στην ορθή κατεύθυνση επειδή αναγνωρίζει την πηγή της. Η αναγνώριση αυτής της πηγής επιφέρει συναισθηματική εναρμόνιση και απεμπλοκή των συναισθημάτων από τις ταμασικές και ρατζασικές δραστηριότητες στις οποίες επιδιδόμαστε κατά κανόνα.
Στη γιόγκα, οποτεδήποτε αντιμετωπίζουμε μια δυσκολία, ο γκούρου μας μάς δίδαξε ότι, εκτός από την προσπάθεια να δούμε τη φωτεινή πλευρά, χρειάζεται επίσης να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε τι μπορούμε να μάθουμε από τις περιστάσεις. Δεν αντιδρούμε με τη στάση «γιατί να μου συμβεί αυτό εμένα;» Δεν θα πρέπει να είναι αυτό το ερώτημά μας. Αντί γι’ αυτό, τα ερωτήματα πρέπει να είναι: «Πώς μπορώ να χειριστώ αυτή την κατάσταση;» Η τρέχουσα κοινωνική κρίση στην Ελλάδα συμβαίνει σε μας. Οι ερωτήσεις μας θα έπρεπε να είναι του τύπου: «Τι μπορώ να μάθω από την κατάσταση; Πώς μπορώ να βοηθήσω τους άλλους; Πώς μπορώ να φανώ χρήσιμος; Τι μπορώ να κάνω για να βοηθήσω όχι μόνο τον εαυτό μου αλλά και τους άλλους;»
Η λέξη κρίση στην κινεζική γλώσσα σημαίνει ευκαιρία. Όταν πήγα πρόσφατα στη Μαδρίτη με τη Σουάμι Σατσάνγκι, μιλούσαν πολύ γι’ αυτά που συνέβαιναν στην Ελλάδα και την Ισπανία. Και το γενικό μήνυμα από το γιογκικό συνέδριο ήταν: «Δείτε το σαν ευκαιρία. Μην παραπονιέστε. Μην κατηγορείτε τους πολιτικούς. Μην κατηγορείτε την κοινωνία. Μην κατηγορείτε την κυρία Μέρκελ, τους Γερμανούς ή τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης».
Πώς μπορούμε να χειριστούμε την ελληνική κρίση με τον καλύτερο δυνατό τρόπο; Με θετικότητα και χωρίς πανικό ή φόβο. Θυμηθείτε το μάθημα της Χολέρας:
Μια μέρα, κάποιος σοφός έφυγε από το χωριό και καθώς περπατούσε στον δρόμο συνάντησε τη Χολέρα. Ο σοφός είπε στη Χολέρα: «Τι θέλεις εδώ; Πού πας; Μόλις έφυγα από το χωριό, εκεί πηγαίνεις;» Η Χολέρα απάντησε: «Ναι, κατά εκεί πηγαίνω». Ο σοφός είπε τότε: «Άκου, τι σχεδιάζεις; Μην σκοτώσεις όλο τον κόσμο». Και η Χολέρα απάντησε: «Όχι, δεν σχεδιάζω να σκοτώσω πολλούς. Μόλις έλαβα εντολή από τον θεό Γιάμα να πάρω τέσσερις πέντε». Ο σοφός τής είπε: «Εντάξει, προχώρα».
Λίγους μήνες αργότερα ο σοφός συνάντησε ξανά τη Χολέρα στον δρόμο. Εν τω μεταξύ τρεις χιλιάδες άνθρωποι είχαν πεθάνει στο χωριό. Ο σοφός είπε: «Κοίταξε να δεις, Χολέρα, μου είπες ότι θα πάρεις μόνο τέσσερις πέντε ανθρώπους. Γιατί σκότωσες τρεις χιλιάδες;» Η Χολέρα απάντησε: «Όχι. Πήρα μόνο τους τρεις ή τέσσερις που με πρόσταξε να πάρω ο θεός Γιάμα. Τους υπόλοιπους τους πήρε ο φόβος».
Μην πανικοβάλλεστε. Αυτό πρέπει να προσέξουμε. Τα μέσα ενημέρωσης, και η εξουσία τους, θα ήθελαν να είστε πανικόβλητοι και ανεξέλεγκτοι. Μην χάνετε τον έλεγχο. Η γιόγκα αφορά εξ ολοκλήρου τον έλεγχο και τη διατήρηση της ισορροπίας. Δεν μπορείς να ελέγξεις έναν ισορροπημένο νου. Μπορείς όμως εύκολα να ελέγξεις έναν φοβισμένο, αγχώδη ή ενοχικό νου. Και ως μαθητές της γιόγκα έχουμε επίσης χρέος να μην διασπείρουμε τον πανικό, την αρνητικότητα, την απαισιοδοξία. Είστε, από την άλλη, υποχρεωμένοι να διαδίδετε την αισιοδοξία και τη θετικότητα, με μια χαρούμενη κουβέντα και ένα χέρι βοήθειας. Με αυτόν τον τρόπο οι άλλοι άνθρωποι θα αρχίσουν να βλέπουν τα πράγματα διαφορετικά. Θα μάθουν από το παράδειγμά σας, και αυτός είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος διδασκαλίας. Θεωρήστε την κρίση που αντιμετωπίζουμε στην Ελλάδα ως μια ευκαιρία για να αναπτυχθείτε και για να βοηθήσετε να αναπτυχθούν και άλλοι επίσης.
Οι πιο πολλοί από εμάς παίρνουμε προσωπικά ό,τι βιώνουμε, αλλά οφείλουμε να διδαχθούμε πώς να παίρνουμε το μάθημά μας απρόσωπα. Μπορεί κάποιος να με καθυβρίσει. Αν το εκλάβω προσωπικά, αυτομάτως αντιπαθώ το άτομο αυτό. Όμως, αν τον ή την αντιμετωπίσω υπό την οπτική γωνία κάποιου κάρμα ή ενός μηνύματος που μου απευθύνεται από το σύμπαν ή από τον γκούρου μου μέσω του ατόμου αυτού που με υβρίζει, τότε αντιμετωπίζω την κατάσταση διαφορετικά. «Μήπως έχω κάνει κάτι; Μήπως υπάρχει εδώ κάποιο μήνυμα που οφείλω να το αφουγκραστώ; Ίσως το άτομο απλώς εκτονώνεται, χωρίς αυτό να σημαίνει τίποτα». Οφείλετε να μάθετε να μην παίρνετε τα πράγματα προσωπικά και να στοχάζεστε σε ένα επίπεδο απρόσωπο. Οφείλετε να αντιμετωπίσετε την αντιξοότητα. Να μην την αποφεύγετε. Όσο δυσάρεστη και αν είναι, δεν το βάζετε στα πόδια. Σε ένα άσραμ, δεν μπορείτε να το βάλετε στα πόδια, ό,τι κι αν κάνετε. Στην κοινωνία μπορείτε, ωστόσο. Μπορείτε να αρνηθείτε να απαντήσετε στο τηλέφωνο, για παράδειγμα, και να αποφύγετε ή να αγνοήσετε το άτομο. Στο άσραμ, όμως, το βλέπετε καθημερινά. Κι αυτό είναι από τα μεγαλύτερα μαθήματα της ασραμικής ζωής, η οποία μας διδάσκει πώς να χειριζόμαστε τόσο τις προσωπικές όσο και τις κοινωνικές κρίσεις της ζωής.
Στις μέρες μας η ζωή προχωράει τόσο γρήγορα, βιώνουμε πολλές αλλαγές καθημερινά και με μεγάλη ταχύτητα. Τόσα πολλά πράγματα συμβαίνουν. Αλληλεπιδράτε με τόσο διαφορετικούς τύπους ανθρώπων κάθε μέρα και δεν έχετε τον χρόνο να ενσωματώσετε τις συνέπειες αυτών των τόσο ποικίλων ανταλλαγών. Πριν από τριάντα χρόνια τα πράγματα κινούνταν πολύ βραδύτερα στην Ελλάδα. Δινόταν περισσότερος χρόνος στις ανθρώπινες αξίες. Δινόταν περισσότερος χρόνος στους άλλους και στον αναστοχασμό της ζωής. Τώρα ο χρόνος είναι λιγότερος. Έτσι λοιπόν ο κοινωνικός πόνος και οι οδύνες συνδέονται επίσης με τις ποικίλες σχέσεις που διατηρούμε με τους άλλους. Και σε έναν τόσο γρήγορο κόσμο, πολλά από αυτά τα προβλήματα συνδέονται ευθέως με την αναποτελεσματική επικοινωνία.
Φυσική ή συμπαντική κρίση
Μια φυσική ή συμπαντική κρίση περιλαμβάνει τις φυσικές καταστροφές που δεν μπορούμε να ελέγξουμε, όπως είναι το τσουνάμι της Ταϊλάνδης ή οι πλημμύρες, οι σεισμοί, οι ηφαιστειακές εκρήξεις. Όλα αυτά τα τραγικά γεγονότα, τα οποία συμβαίνουν σε διάφορα μέρη του κόσμου, κατατάσσονται στις φυσικές ή συμπαντικές κρίσεις.
Πνευματική κρίση
Τέταρτη έρχεται η πνευματική κρίση, που αντιμετωπίζουν μερικοί άνθρωποι στη ζωή τους. Σε κάποιο σημείο της εξέλιξης ενός ατόμου, το άτομο αυτό αισθάνεται τον πόνο του αποχωρισμού από τον Εαυτό ή τον Θεό. Τον ίδιο πόνο που εσείς ή εγώ αισθανόμαστε ενδεχομένως για την απώλεια κάποιου ανθρώπου κοντινού και αγαπημένου μας, οι άγιοι και οι πνευματικά εξελιγμένοι άνθρωποι του κόσμου μας τον αισθάνονται ως αποχωρισμό από τον Θεό ή από τον Θεϊκό Εαυτό.
Πώς αντιμετωπίζουμε αυτές τις κρίσεις μέσω της γιόγκα;
Οτιδήποτε αντιμετωπίζουμε στη ζωή εμπίπτει σε μια από αυτές τις τέσσερις κατηγορίες. Επί χιλιάδες χρόνια οι άνθρωποι που ασκούνταν στη γιόγκα αντιμετώπισαν πλήθος κρίσεις στη ζωή τους σε προσωπικό, κοινωνικό, συμπαντικό και πνευματικό επίπεδο και ανακάλυψαν ποικίλες προσεγγίσεις και πρακτικές ώστε να βοηθήσουν το άτομο να χειριστεί θετικά την κάθε κρίση, μεταμορφώνοντας, εντέλει, δημιουργικά τις οδύνες και τις προκλήσεις. Τότε μπορεί κανείς να αρθεί πάνω από την τρέχουσα κατάσταση. Δεν υπάρχει γρήγορη μέθοδος. Θα πρέπει να εργαστεί κανείς ακολουθώντας τα βήματα και τις πειθαρχίες, και η κύρια μέθοδος είναι η σάματβαμ.
Σάματβαμ
Προσπαθήστε να κατανοήσετε πως οτιδήποτε συναπαντάτε στη ζωή, οποιοδήποτε πρόσωπο ή γεγονός, είναι στην πραγματικότητα ουδέτερο ως προς τη φύση του. Δεν είναι ούτε η πηγή του πόνου ούτε η πηγή της χαράς, εξαιτίας όμως μιας ατελούς φιλοσοφίας υποφέρατε και αποδώσατε την οδύνη σας σε αυτά τα γεγονότα, τα αντικείμενα και τους ανθρώπους. Στη νέα σας φιλοσοφία είναι αναγκαία μια απόλυτη διάκριση, συνεπεία της οποίας κανένα αντικείμενο, γεγονός, πρόσωπο ή εμπειρία δεν μπορεί να γίνει πηγή θετικής ή αρνητικής απόκρισης, τίποτα δεν μπορεί να διαταράξει την ισορροπία σας. Η φιλοσοφία αυτή είναι η σάματβαμ γιόγκα.
Σουάμι Σατυανάντα Σαρασουάτι
Σάβατμαμ σημαίνει αταραξία του νου σε όλες τις συνθήκες. Να μην κάνεις διάκριση ανάμεσα σε φίλο και εχθρό, σε απόλαυση και πόνο. Ισορροπία. Σημαίνει ότι παραμένεις ισορροπημένος και σταθερός σε κάθε κατάσταση που έχεις να αντιμετωπίσεις στη ζωή.
Όταν αντιμετωπίζουμε διάφορες καταστάσεις στη ζωή, ας θυμόμαστε ότι οφείλονται στο κάρμα, το οποίο οφείλεται σε μας και δεν μπορεί να αλλάξει. Το κάρμα που θα λάβει χώρα αύριο ή σε μία εβδομάδα ή σε ένα μήνα προορίζεται να συμβεί και δεν μπορούμε να το ελέγξουμε. Δεν είναι πιο εύκολο να το αποδεχθούμε; Ούτως ή άλλως θα συμβεί. Για να επιδράσουμε στο κάρμα μάς χρειάζεται ένας Δάσκαλος, ένας γκούρου. Δεν είμαστε αρκετά δυνατοί ώστε να αλλάξουμε το κάρμα μας. Επομένως, ό,τι πρόκειται να συμβεί θα συμβεί ανεξαρτήτως ημών. Αυτή είναι μια φιλοσοφία ζωής. Το μόνο πράγμα που μπορούμε να ελέγξουμε είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε αυτό το κάρμα. Πώς αποκρινόμαστε σε αυτό. Πώς το χειριζόμαστε.
Αν μπορέσετε να αποδεχθείτε και να κατανοήσετε ότι η ανησυχία, η αναστάτωση, ο εκνευρισμός και το άγχος για κάτι που θα συμβεί ούτως ή άλλως είναι χάσιμο χρόνου, τότε θα μπορέσετε και να χρησιμοποιήσετε την ενέργειά σας με σοφία και παραγωγικότητα προκειμένου να βρείτε τρόπους να επιβιώσετε στις περιστάσεις που πρόκειται να αντιμετωπίσετε. Η ελεύθερη βούλησή μας έγκειται στις αντιδράσεις μας απέναντί στους ανθρώπους, στις καταστάσεις, στα γεγονότα, στις περιστάσεις. Πώς πρόκειται να αντιδράσουμε; Σε αυτό ακριβώς το σημείο έχετε ελευθερία και δυνατότητα επιλογής.
Ορισμένοι δεν συνειδητοποιούν ότι έχουν αυτή την ελεύθερη βούληση. Η ελεύθερη βούληση συνεπάγεται συμπεριφορές με βαϊράγκυα και βιβέκα. Αν δεν γνωρίζουμε πώς να εφαρμόσουμε αυτές τις συμπεριφορές στις αντιξοότητες του βίου, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να χειριστούμε την κάθε κατάσταση όσο καλύτερα μπορούμε, και μια τέτοια στάση θα επιφέρει σταδιακά βαϊράγκυα και βιβέκα, καθώς αναπτυσσόμαστε και εξελισσόμαστε.
Αν έχουμε καλλιεργήσει τη σάματβαμ, την αταραξία του νου, τότε μπορούμε να διασχίζουμε τα σκαμπανεβάσματα της καθημερινής ζωής χαρούμενα, με αποδοχή και με κατανόηση που βασίζονται στη γνώση. Είναι μια εσωτερική κατάσταση του νου. Δεν έχει καμία σχέση με οτιδήποτε μας συμβαίνει εξωτερικά. Είναι μια νοητική στάση, με τον ίδιο τρόπο που κάποιοι έχουν προδιάθεση στη νευρικότητα και είναι μονίμως νευρικοί ό,τι κι αν τους συμβαίνει. Άλλοι ανησυχούν ασταμάτητα, ανεξαρτήτως του αν έχουν λόγο ανησυχίας. Η φύση του νου τους είναι να ανησυχεί. Είναι πρωταρχικό στον νου τους. Ακόμα και σε στιγμές ευτυχίας ή σε καιρούς επιτυχίας η ανησυχία αυτή είναι πάντοτε παρούσα, επειδή είναι τμήμα του νοητικού τους προγραμματισμού. Είναι κυρίαρχη. Ο καθένας μας έχει κάποιον κυρίαρχο νοητικό προγραμματισμό. Για ορισμένους είναι το άγχος, για ορισμένους η ανησυχία, για ορισμένους η απόρριψη, για ορισμένους ο φόβος και για ορισμένους η ενοχή. Όποια και αν είναι η προδιάθεση, αυτή ακριβώς η βασική, υποτείνουσα δύναμη επηρεάζει την κάθε στιγμή της ζωής σας, είτε το θέλετε είτε όχι, εκτός αν αρχίσετε να μετασχηματίζετε τους νοητικούς σας περιορισμούς μέσω της σάματβαμ.
Ο Σουάμι Νιράντζαν έχει πει πόσο σημαντικό είναι για ένα άτομο να αναγνωρίσει το κεντρικό συναίσθημα, το αίσθημα, την έκφραση που ενυπάρχει πάντοτε στον νου, ασχέτως του τι άλλο συμβαίνει εκεί την ίδια ώρα, καθώς αυτό χρωματίζει και επικαλύπτει όλα τα υπόλοιπα. Και με αυτή την αναγνώριση και την επίγνωση μπορούμε εν συνεχεία να αρχίσουμε να δουλεύουμε με τον εαυτό μας και να τον μεταμορφώσουμε.
Ηρωισμός σημαίνει να μένεις ακλόνητος στον ορυμαγδό της ζωής,όταν ο ζυγός γέρνει βαρύς εναντίον σου, και να φτάνεις στο σαμάντι της προσωπικής ισορροπίας.
Σουάμι Σατυανάντα Σαρασουάτι
Η σάματβαμ είναι ένας συνδυασμόςτεσσάρων πνευματικών πειθαρχιών
1. Σουαντιάια, αυτογνωσία
2. Πρατυαχάρα, αυτοσυγκράτηση
3. Κατάλληλη δράση μέσω της κάρμα γιόγκα
4. Μπάκτι, πίστη και αφοσίωση
Σουαντιάια, αυτογνωσία
Σουαντιάια είναι η μελέτη του εαυτού. Δεν είναι μια διανοητική διαδικασία. Είναι μάλλον η βίωση της φύσης του εαυτού, ποιοι είμαστε, τι είμαστε, τι προσπαθούμε να κάνουμε, πώς προσπαθούμε να το κάνουμε. Η σουαντιάια είναι μια πλήρης ψυχολογική ανάλυση της ανθρώπινης προσωπικότητας. Κατά τη διαδικασία της σουαντιάια οφείλουμε να ανακαλύψουμε ποια είναι τα τσίτα βρίτι μας και πώς μπορούμε να τα ελέγξουμε. Οι δυνάμεις μας, οι αδυναμίες μας, οι φιλοδοξίες και οι ανάγκες μας πρέπει να γίνουν όλες γνωστές, να αναλυθούν και να κατανοηθούν με τη χρήση της ποιότητας της βιβέκα, έτσι ώστε να καταστεί δυνατόν να γνωρίσουμε τις εξωτερικές, έκδηλες διαστάσεις και τις εσωτερικές, ανεκδήλωτες διαστάσεις της προσωπικότητας.
Σουαντιάια δεν σημαίνει ότι μελετώ τις γραφές. Σημαίνει ότι βιώνω την κατανόηση. Υπάρχουν δύο είδη κατανόησης: η μία είναι η νοητική, ορθολογική, διανοητική κατανόηση ή γνώση, η άλλη είναι η εφαρμοσμένη γνώση. Πρέπει να μάθουμε πώς να εφαρμόζουμε τη γνώση. Αυτό είναι το κλειδί της σουαντιάια. Σουαντιάια δεν είναι να διαβάζουμε τούτο και τ’ άλλο, να φορτώνουμε τον νου με διάφορες έννοιες και ιδέες ενόσω δεν είμαστε ξεκάθαροι ως προς τους προσωπικούς μας στόχους και τις κατευθύνσεις μας στη ζωή. Τι χρησιμεύει να φορτώνουμε τον νου; Δεν είναι αυτός ο σκοπός της σουαντιάια.
Η σουαντιάια είναι μια διαδικασία κατά την οποία αποκτούμε γνώση και θέτουμε αυτή τη γνώση σε εφαρμογή προκειμένου να αποκτήσουμε σοφία, όχι δύναμη. Όταν η γνώση χρησιμοποιείται για την απόκτηση εξουσίας γίνεται πολύ καταστροφική. Στην Ισαβάσυα Ουπανισάντ υπάρχει μια δήλωση, ότι η γνώση μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη άγνοια και σε βαθύτερο σκοτάδι από ό,τι η άγνοια. Η γνώση μπορεί να οδηγήσει σε βαθύτερο σκοτάδι όταν χρησιμοποιείται για την απόκτηση εξουσίας, αλλά αν η γνώση βρει εφαρμογή στην απόκτηση σοφίας, τότε το παιχνίδι είναι τελείως διαφορετικό. Όταν κάποιος μαθαίνει πώς να ελέγχει και πώς να κατευθύνει τις διακυμάνσεις του νου, τότε ενδυναμώνονται οι έννοιες της δικαιοσύνης και της δημιουργικότητας. Δεν είναι μόνο νοητική διαδικασία, είναι επίσης βιωματική διαδικασία. Είναι γνωστή ως τσίτα βρίτι νιρόντα.
Η σουαντιάια είναι ανάλυση του εαυτού. Μάθετε να αναλύετε τον εαυτό σας. Μάθετε να βλέπετε τον εαυτό σας όπως σας βλέπουν οι άλλοι. Μάθετε να βλέπετε τις δυνάμεις, τις αδυναμίες, τις φιλοδοξίες και τις ανάγκες σας. Παρατηρήστε τον νου σας και παρατηρήστε τα συναισθήματά σας. Μην νομίζετε ότι γνωρίζετε τον νου σας, δεν τον γνωρίζετε. Συμβαίνουν πολλά στον υποσυνείδητο νου για τα οποία δεν γνωρίζουμε τίποτα, όσο δε για αυτά που συμβαίνουν στον ασυνείδητο νου, τα γνωρίζουμε ακόμα λιγότερο. Βλέπουμε μόνο την κορυφή του παγόβουνου, ένα πολύ μικρό τμήμα. Υπάρχει όμως ένα τεράστιο παγόβουνο κάτω από το νερό, που χρειάζεται να το γνωρίσουμε και να το αναλύσουμε.
Αλλά σε κείνους όπου η άγνοια καταστρέφεται από τη γνώση του Εαυτού, Σαν τον ήλιο η γνώση αποκαλύπτει τον Υπέρτατο (Μπράχμαν).
Μπάγκαβατ Γκίτα, 5:16
Πρατυαχάρα, αυτοσυγκράτηση
Σχολιάζοντας τις Γιόγκα Σούτρα του Πατάντζαλι, ο Σρι Σουάμιτζι ορίζει την πρατυαχάρα:
Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι πρατυαχάρα σημαίνει απόσυρση του νου από τα αντικείμενα της αισθητηριακής εμπειρίας. Τότε οι αισθήσεις λειτουργούν σύμφωνα με τον νου, και όχι το αντίστροφο. Οι ικανότητες της όσφρησης, της γεύσης, της όρασης, της αφής και της ακοής αποσύρονται από τα αντικείμενά τους και οι αισθήσεις αρχίζουν να ακολουθούν τον νου εσωτερικά και όχι εξωτερικά. Αυτό είναι απόσυρση του νου από τις αισθητηριακές δραστηριότητες, έτσι ώστε τα όργανα των αισθήσεων εσωτερικεύονται επίσης μαζί με τον νου. Μιμούνται τον νου και τον ακολουθούν προς τα μέσα.
Η πρατυαχάρα ή αυτοσυγκράτηση, την οποία αποκτούμε μέσα από τη μελέτη της ράτζα γιόγκα, προφυλάσσει τον νου ώστε να μην κατακλύζεται και να μην ελέγχεται από τις αισθήσεις. Αντ’ αυτού επιτρέπει στον ίδιο τον νου να ελέγχει και να κατευθύνει τις αισθήσεις. Οι αισθήσεις σας θέλουν να δοκιμάσουν αυτό το πλούσιο κέικ σοκολάτα με την κρέμα και το κερασάκι στην κορυφή του, όμως την ίδια στιγμή ο νους σας σάς λέει ότι έχετε περισσότερο βάρος από το κανονικό και ότι έχετε πάρει την απόφαση να μην υποχωρείτε στα τρυφηλά εδέσματα. Όταν το κέικ δεν βρίσκεται κοντά σας όλα πάνε καλά, όταν όμως το κέικ βρεθεί ξαφνικά μπροστά σας όλες οι αποφάσεις σας εξανεμίζονται από το παράθυρο και επιτρέπετε στις αισθήσεις να ελέγξουν τον νου και καταβροχθίζετε το κέικ, αντί να επιτρέψετε στον ορθολογικό και σκεπτόμενο νου να διατηρήσει τον έλεγχο των αισθήσεων.
Όταν, όπως η χελώνα που αποσύρει τα μέλη της από όλες τις πλευρές,αποσύρει τις αισθήσεις του από τα αισθητηριακά αντικείμενα, τότε η σοφία του αποκτά σταθερότητα.
Μπάγκαβατ Γκίτα, 2:58
Η κατάλληλη δράση μέσω της κάρμα γιόγκα
Μια υλιστική φιλοσοφία του κάρμα θα μας πει πώς να είμαστε ευτυχείς όταν υπάρχει ευτυχία και ηλιοφάνεια. Μια πνευματική φιλοσοφία της κάρμα γιόγκα θα μας πει πώς να διατηρούμε ειρηνικό τον νου όταν όλα είναι θεοσκότεινα, όταν έχουμε προδοθεί, όταν βιώνουμε την απιστία και την ασέβεια από εκείνους για τους οποίους θυσιάσαμε τα πάντα και στους οποίους αφιερώσαμε τα πάντα. Σε καιρούς που μας φαίνεται ότι η ζωή είναι άχρηστη ή όταν δεν θέλουμε πια να την αντιμετωπίσουμε και επιθυμούμε να ξεφύγουμε αποσυρόμενοι και απομονωνόμενοι.
Αποτελεσματική δράση συνοδευόμενη από ισορροπημένο νου, αυτός είναι ο πλήρης ορισμός της κάρμα γιόγκα. Οποτεδήποτε εκτελείται μια πράξη, θα πρέπει να γίνεται με απόλυτη επίγνωση και με απόλυτη αποτελεσματικότητα. Η επίγνωση είναι ουσιώδης στην κάρμα γιόγκα. Είναι σημαντικό να καλλιεργήσουμε την ικανότητα να εκτελούμε το έργο που αναλάβαμε μένοντας ταυτόχρονα παρατηρητές των πράξεων. Πρέπει να γίνει κανείς κυρίαρχος των πράξεών του και, ταυτόχρονα, πρέπει να υπάρχει ισορροπία στον νου.
Μέσω της κάρμα γιόγκα μαθαίνουμε πώς να δρούμε με τον κατάλληλο τρόπο σε κάθε περίσταση και πώς να μην δεσμευόμαστε από τα κάρμα. Μέσω της κάρμα γιόγκα μαθαίνουμε πώς να βρίσκουμε τρόπους να υπερβαίνουμε τα κάρμα. Αναζητούμε δρόμους μέσα από το κάρμα, έτσι ώστε να μην δημιουργούμε επιπλέον κάρμα, το οποίο θα μας δεσμεύει περαιτέρω.
Η κάρμα γιόγκα δεν είναι μόνο εργασία. Δεν είναι να έρχεστε σε ένα άσραμ ή σε ένα κέντρο γιόγκα και να προσφέρετε λίγες ώρες από τον χρόνο σας δουλεύοντας εκεί. Αυτό δεν είναι κάρμα γιόγκα. Από τους κάρμα γιόγκι απαιτείται να έχουν μια συγκεκριμένη στάση προς την εργασία, στάση η οποία μετατρέπει οποιαδήποτε δραστηριότητά τους σε πνευματικό σκαλοπάτι. Αυτή ακριβώς η στάση μετατρέπει την πράξη σε αληθινή κάρμα γιόγκα. Η κάρμα γιόγκα δεν είναι εύκολη άσκηση. Φαίνεται εύκολη, αλλά πρέπει να διατηρείτε συνεχή επίγνωση πολλών πραγμάτων σε οποιαδήποτε δραστηριότητά σας για να θεωρηθεί ότι κάνετε πράγματι κάρμα γιόγκα. Πρώτα απ’ όλα θα πρέπει να έχετε επίγνωση ότι δεν είστε σεις ο δράστης, αλλ’ ότι επιτρέπετε στις πράξεις να εκτελούνται διαμέσου σας. Αυτό είναι πολύ δύσκολο για τους περισσότερους από εμάς, επειδή ταυτιζόμαστε ολοκληρωτικά με τις πράξεις μας και με τις πράξεις των άλλων προς εμάς ή στο περιβάλλον μας. Δεύτερον, δεν θα πρέπει να προσκολλάσθε στην αναμονή κάποιας ανταμοιβής, ούτε να προσδοκάτε εκδηλώσεις ευγνωμοσύνης ή επαίνους. Τρίτον, χρειάζεται να δράτε με τον κατάλληλο τρόπο. Ένας άλλος ορισμός της κάρμα γιόγκα είναι δράση με αταραξία, ήρεμη δράση.
Εκτέλεσε τις πράξεις, Αρτζούνα, μένοντας σταθερός στη γιόγκα,εγκαταλείποντας τις προσκολλήσεις, ισορροπημένος στην επιτυχία και στην αποτυχία.
Η ηρεμία του νου ονομάζεται γιόγκα.
Μπάγκαβατ Γκίτα, 2:48
Μπάκτι, πίστη και αφοσίωση
Ο Σρι Σουάμιτζι έχει πει κατ’ επανάληψη ότι η μπάκτι είναι η γιόγκα και η επιστήμη του 21ου αιώνα. Είναι η αφοσίωση, η ανιδιοτελής αγάπη, και προέρχεται από τη ρίζα bhaj, η οποία σημαίνει «υπηρετώ, ενδιαφέρομαι βαθιά για κάτι». Η μπάκτι ενυπάρχει σε σας υπνώττουσα. Φέρνει στη ζωή σας τον Θεό υπό μορφή ατελείωτης και απεριόριστης δύναμης και είναι μια βαθιά αφοσίωση σε κάτι έξω από την προσωπική σας, εγωκεντρική επίγνωση. Η μπάκτι γιόγκα είναι το μονοπάτι και η ένωση με τον Θεό είναι ο προορισμός. Μόνον η μπάκτι θα απελευθερώσει τους ανθρώπους από τις δυσκολίες τους. Όλα τα μονοπάτια της γιόγκα είναι σκαλοπάτια προς την μπάκτι. Ανοίγει επίσης την καρδιά και την γεμίζει με συμπόνια και με την επιθυμία της υπηρεσίας προς τους άλλους μέσω ανιδιοτελούς σέβα.
Οι μπάκτα σκέφτονται τους άλλους και την ευημερία τους πριν από τη δική τους, και αυτό χτίζει μια κατανόηση της ενότητας μέσω της ταύτισης με τις χαρές και τις λύπες του άλλου. Η μπάκτι γιόγκα δουλεύει επίσης με τα συναισθήματά μας και μετατρέπει την ταραχή των συναισθημάτων σε αφοσίωση.
Όποιος Μου προσφέρει με αφοσίωση και καθαρό νου (καρδιά) ένα φύλλο, ένα λουλούδι, έναν καρπό ή λίγο νερό, αποδέχομαι (την προσφορά αυτή).
Οτιδήποτε πράττεις, οτιδήποτε τρώγεις, οτιδήποτε προσφέρεις σε θυσία,οτιδήποτε δίνεις, οτιδήποτε ασκείς ως αυτοπειθαρχία,ω Αρτζούνα, πράξε το ως προσφορά προς Εμένα. Έτσι θα απελευθερωθείς από τα δεσμά των πράξεων που αποδίδουν καλούς και κακούς καρπούς. Με τον νου προσηλωμένο στη γιόγκα της απάρνησης, και απελευθερωμένος, θα έρθεις προς Εμένα.
Μπάγκαβατ Γκίτα, 9:26-28
Επιπρόσθετες γιογκικές αρετές που μας βοηθούν σε κρίσιμες εποχές
Οι εξωτερικές, υλικές, ψυχολογικές και συναισθηματικές συγκρούσεις που αντιμετωπίζουμε στη ζωή είναι η αντανάκλαση των εσωτερικών συγκρούσεων που δεν είναι ορατές αν δεν πάμε πιο βαθιά. Όσο πιο βαθιά κατεβαίνεις στην πνευματική ζωή τόσο καθαρότερα μπορείς να δεις τις συγκρούσεις. Όσον καιρό παραμένεις σε άγνοια, δεν μπορείς να δεις αυτές τις συγκρούσεις.
Σουάμι Σατυανάντα Σαρασουάτι
1. Βαϊράγκυα
2. Βιβέκα
3. Σάνυαμ
4. Άτμαμπαβα
Βαϊράγκυα
Η προσκόλληση είναι η ριζική αιτία όλης της ανθρώπινης οδύνης, το προϊόν της άγνοιας. Οι σπόροι της προσκόλλησης ριζώνουν στον υποσυνείδητο νου και πρέπει να εξαλειφθούν μέσω ορθής σκέψης, έρευνας και πνευματικής γνώσης. Όλες αυτές οι ψευδαισθητικές προσκολλήσεις πρέπει να κομματιαστούν από το ξίφος της μη προσκόλλησης. Όπου υπάρχει ισχυρή προσκόλληση, βρίσκονται η αμυαλιά και ο φόβος. Αιτία του φόβου είναι η προσκόλληση σε αυτό το σώμα και στην ιδιοκτησία. Η προσκόλληση και ο φόβος καταστρέφουν την ισορροπία του νου και προκαλούν την έξαλλη περιδίνηση των συναισθημάτων. Όταν κανείς απαλλαγεί από την προσκόλληση σε εξωτερικά αντικείμενα, ο νους γίνεται ειρηνικός.
Σουάμι Σιβανάντα Σαρασουάτι
Η βαϊράγκυα ορίζεται στα ελληνικά ως «απάθεια, απόσπαση, μη προσκόλληση. Μια κατάσταση όπου κάποιος είναι εσωτερικά ήρεμος και ήσυχος μέσα στην ταραχή των γεγονότων του κόσμου».
Η βαϊράγκυα προϋποθέτει ότι είστε ικανοί να κρατήσετε απόσταση από αυτά που συμβαίνουν στον νου σας και από αυτά που συμβαίνουν στον γύρω κόσμο και από τις περιστάσεις που αντιμετωπίζετε. Η βαϊράγκυα προϋποθέτει επίγνωση. Κάνετε ένα βήμα πίσω από ό,τι συμβαίνει στον νου σας ή γύρω σας. Όλες οι τεχνικές της γιόγκα στοχεύουν στην ανάπτυξη αυτής της ποιότητας. Και υπάρχουν διάφορα επίπεδα βαϊράγκυα.
Ένα επίπεδο είναι όταν γινόμαστε αδιάφοροι για τους ανθρώπους, τα γεγονότα και τα πράγματα, εξαιτίας απογοητεύσεων και απώλειας των ψευδαισθήσεων. Χάνουμε την ικανότητά μας να αισθανόμαστε. Αυτό είναι αρνητικό. Συμβαίνει όταν αντιμετωπίζουμε υπερβολικά πολλές δυσκολίες στη ζωή και γινόμαστε κάπως σαν ναρκωμένοι. Παύουμε να νοιαζόμαστε. Γινόμαστε αδιάφοροι. Είναι μια αρνητική μορφή της βαϊράγκυα. Αν αυτό αρχίσει να συμβαίνει στη ζωή μας, συνεπεία απογοητεύσεων και δυσκολιών που έχουμε να αντιμετωπίσουμε, τότε θα πρέπει ασφαλώς να αναζητήσουμε βοήθεια. Θα πρέπει να αναγνωρίσουμε την αδιαφορία και να θέσουμε ένα τέρμα σε αυτήν. Πρόκειται για μια κατηφόρα που οδηγεί σε κατάθλιψη και σε παρακμή.
Μια άλλη μορφή βαϊράγκυα επιτυγχάνεται μέσω της μελέτης του εαυτού σας και της έρευνας γύρω από τη φύση των πραγμάτων στη ζωή και το σύμπαν. Με αυτή την εργασία αρχίζετε να αποκτάτε μια πανοραμική εικόνα του θεϊκού σχεδίου και αρχίζετε να βλέπετε τα πράγματα διαφορετικά και με νέα οπτική. Η αλλαγή άποψης σάς αποσπά από ό,τι συμβαίνει μέσα σας και γύρω σας. Αυτό το επίπεδο της βαϊράγκυα είναι θετικό.
Έτσι λοιπόν όλες οι πρακτικές της γιόγκα αποσκοπούν στην ανάπτυξη της βαϊράγκυα. Σε όποιον κλάδο της γιόγκα και αν ασκείστε, η έμφαση δίνεται στην επίγνωση και στην ανάπτυξη της βαϊράγκυα.
Βιβέκα
Ο ειλικρινής αναζητητής πρέπει να κάνει κάθε προσπάθεια για να ελέγξει τις επιθυμίες τη στιγμή που εγείρονται. Σκεφτείτε βαθιά, ξανά και ξανά, αν η νέα επιθυμία πρόκειται να φέρει περισσότερη ευτυχία ή μεγαλύτερο πνευματικό όφελος. Η βιβέκα θα σας καθοδηγήσει να ανακαλέσετε τη δύναμη της θέλησής σας και να διώξετε την επιθυμία αμέσως. Στο μονοπάτι της σάματβαμ η ευθυκρισία και η δύναμη της θέλησης είναι δυο ισχυρά όπλα που βοηθούν στην καταστροφή των πειρασμών και στην απομάκρυνση μικρότερων ή μεγαλύτερων εμποδίων.
Σουάμι Σιβανάντα Σαρασουάτι
Βιβέκα είναι η ευθυκρισία, η ορθή κατανόηση. Η ικανότητα να διακρίνουμε την αλήθεια από το ψεύδος. Να βλέπουμε τι συμβαίνει πίσω από τη σκηνή και να κατανοούμε τι λέγεται πίσω από τις γραμμές, κάτω από τις λέξεις που ειπώθηκαν. Κοιτάξτε τι συμβαίνει στην Ελλάδα. Τι συμβαίνει στην επιφάνεια. Ο καθένας ακούει διάφορα πράγματα, είναι όμως αυτό το οποίο πράγματι συμβαίνει; Κάτι άλλο συμβαίνει πίσω από τη σκηνή. Η βιβέκα μάς δίνει την ικανότητα να βλέπουμε τι συμβαίνει πίσω από τα φαινόμενα. Μας βοηθάει να πάρουμε τη σωστή απόφαση, μέσα από μια πιο διεισδυτική κατανόηση του τι συμβαίνει πραγματικά σε όλα τα επίπεδα της κατάστασης. Προάγει τη διαίσθηση και την έμμεση γνώση μας και στηρίζεται στη σοφία και σε μια καταλληλότερη εφαρμογή της λογικής. Με τη χρήση της βιβέκα, ο λόγος και οι πράξεις σας γίνονται πιο ισορροπημένα και αρμονικά.
Μία από τις τεχνικές που αναπτύσσουν τη βιβέκα είναι η τεχνική Σουάν, η οποία αναλύει και δουλεύει με τις δυνάμεις, τις αδυναμίες, τις φιλοδοξίες και τις ανάγκες μας. Υπάρχουν φυσικά και άλλες τεχνικές, αυτή είναι όμως πολύ πρακτική. Μια τεχνική στην οποία μπορεί να ασκηθεί οποιοσδήποτε. Η πρακτική μάς παρέχει αυτογνωσία που στηρίζεται στη διάκριση, και οι ίδιες αρχές είναι εφαρμόσιμες σε άλλους ανθρώπους και σε καθημερινές περιστάσεις. Μπορείτε να δείτε τις περιστάσεις από τέσσερις οπτικές γωνίες.
Σάνυαμ
Η σάνυαμ ορίζεται συνήθως ως συγκράτηση, όμως η συγκράτηση δεν αποδίδει την ακριβή σημασία. Η λέξη σάνυαμ αποτελείται από δυο σανσκριτικές ρίζες, σαμ και γιαμ. Το γιαμ είναι όπως οι γιάμα στις Γιόγκα Σούτρα, μια νοητική κατάσταση την οποία διαθέτετε και μπορείτε να την καλλιεργήσετε και να την αναπτύξετε. Σαμ σημαίνει συνολικός, η συνολική προσωπικότητα, η συνολική έκφραση, η συνολική συμπεριφορά, όλες οι διαστάσεις της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Σάνυαμ σημαίνει λοιπόν κατά κυριολεξία ότι όλες οι διαστάσεις της ανθρώπινης προσωπικότητας περνούν από μια διαδικασία μεταμόρφωσης και εξωραϊσμού και ότι αυτή η κατάσταση διατηρείται και αναπτύσσεται.
Σουάμι Νιραντζανανάντα Σαρασουάτι
Σάνυαμ είναι να δρας με ευθυκρισία, απόσπαση και αυτοσυγκράτηση. Είναι η ικανότητα να έχει κανείς συγκράτηση στη συμπεριφορά του. Να έχει μέτρο σε όλα. Χωρίς υπερβολές. Τρώγε λίγο, τραγούδησε λίγο, πιες λίγο και κοιμήσου λίγο.
Υπάρχει ένα τραγούδι που έγραψε ο Σρι Σουάμι Σιβανάντα με τον τίτλο «Τα μικρά πράγματα» και ταξινομεί όλα τα είδη πραγμάτων που μπορεί να κάνει κανείς. Και μπορεί κανείς να κάνει τα πάντα, αλλά με μέτρο. Και ο Σρι Σουάμιτζι επίσης μας έλεγε συχνά: «Όχι υπερβολές! Λίγο από τούτο, λίγο από κείνο, λίγο απ’ τ’ άλλο. Λίγο από το καθετί είναι εντάξει. Αλλά πολύ παραπάνω από κάτι σάς φέρνει ανισορροπία». Όλα με μέτρο.
Σάνυαμ είναι η συγκράτηση των αισθήσεων. Η ικανότητα να μην επιτρέπεις στις αισθήσεις να παραδίδονται σε σημείο κορεσμού. Διαφορετικά, οι αισθήσεις ελέγχουν τον νου κι αυτός είναι λάθος τρόπος. Οι αισθήσεις δεν θα πρέπει να ελέγχουν τον νου. Ο νους, η σκέψη, η κοινή λογική και η διάνοια θα πρέπει να ελέγχουν τις αισθήσεις. Όταν οι αισθήσεις ελέγχουν τον νου, ανοίγει ο δρόμος προς το χάος.
Άτμαμπαβα
Οι συμπεριφορές πρέπει να αλλάξουν, τα εμπόδια να καταλυθούν, ώστε να αναδυθεί μια νέα γιόγκα. Θα είναι η γιόγκα της ενότητας, της προσφοράς, της μοιρασιάς και της εξύψωσης, ως μιας και ενιαίας ομάδας. Ως όργανα και τμήματα ενός σώματος οφείλουμε να δουλέψουμε μαζί σε μια συγκροτημένη και συντονισμένη προσπάθεια να υπηρετήσουμε την ανθρωπότητα, να μοιραστούμε τη γνώση μας, τα χαρίσματά μας, τις ικανότητές μας, τον μόχθο μας για το κοινό καλό, για έναν καλύτερο κόσμο.
Όταν θα είμαστε σε θέση να δούμε την αρρώστια, τη δυσαρμονία και την απόγνωση των άλλων σαν δικές μας και όταν θα αρχίσουμε να φέρνουμε ανακούφιση απομακρύνοντάς τις με τις ενωμένες μας προσπάθειες, τότε η γιόγκα μας θα χρειάζεται μόνο ένα λάβαρο. Πείτε το ελευθερία, πείτε το μούκτι, πείτε το ευδαιμονία. Αν έχουμε εμπλακεί σε οποιαδήποτε γιόγκα για την προσωπική μας ανάπτυξη, γνώση και εξέλιξη, η γιόγκα αυτή δεν θα μας βοηθήσει. Θα πρέπει τελικά να την αφήσουμε και να αναζητήσουμε άλλο μονοπάτι.
Οι δρόμοι του κόσμου είναι πολλοί, όμως ο δρόμος προς τον Θεό, προς το πνεύμα, τη θεϊκότητα, είναι ένας. Αφοσίωση στην εμψύχωση των άλλων, βλέποντας τους άλλους στον εαυτό μας και τον εαυτό μας στους άλλους. Αυτή είναι η υπέρτατη γιόγκα. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος για να μετατρέψουμε την περιορισμένη, εγωκεντρική μας οπτική σε ένα πλανητικό όραμα. Αυτός είναι ο δρόμος και αυτή είναι η γιόγκα του επόμενου αιώνα, πείτε την γιόγκα της ελευθερίας.
Σουάμι Σατυανάντα Σαρασουάτι
Άτμαμπαβα σημαίνει ότι αισθάνεται κανείς ενότητα με τα πάντα, βλέποντας τον Άτμαν εξίσου σε όλα τα πλάσματα. Ο Σρι Σουάμιτζι μίλησε πολύ για την άτμαμπαβα τα τελευταία χρόνια του βίου του. Είναι η ικανότητα να αισθάνεσαι ένα με κάποιο άλλο πρόσωπο. Για να το καταφέρουμε χρειάζεται να βγούμε από το καβούκι μας. Χρειάζεται να μπορέσουμε να νιώσουμε όχι μόνο τον δικό μας πόνο, αλλά να νιώσουμε τον πόνο, τη στέρηση και την οδύνη που βιώνει ένα άλλο άτομο. Πρέπει να μπορέσουμε να τα μοιραστούμε μαζί του. Η άτμαμπαβα είναι η ουσία της διδασκαλίας του Χριστού: «Κάνε στους άλλους ό,τι θέλεις να κάνουν σε σένα», Κατά Ματθαίον 7:12. «Αγάπα τον πλησίον σου ως σεαυτόν», Κατά Μάρκον 12:31. Αυτές είναι οι υψηλότερες πνευματικές διδασκαλίες. Η εφαρμογή αυτών των διδαγμάτων ήταν το πάθος του Σρι Σουάμιτζι.
Βάλτε τον εαυτό σας στη θέση κάποιου άλλου, ώστε να νιώσετε τα προβλήματα που υπάρχουν στη ζωή ενός άλλου προσώπου στον ίδιο βαθμό με το αν ήσαν δικά σας. Είστε βέβαια κάποιος άλλος, είστε όμως ικανός να αισθανθείτε τον πόνο ενός άλλου ανθρώπου. Είστε ικανός να αισθανθείτε την οδύνη ενός άλλου ανθρώπου. Και είστε ικανός να αισθανθείτε τη χαρά και την ευτυχία ενός άλλου ανθρώπου. Είμαστε συνήθως τόσο απορροφημένοι από τη δική μας ζωή ώστε αισθανόμαστε τον δικό μας πόνο και τη δική μας ευτυχία αλλά στερούμαστε την ικανότητα να αισθανθούμε ή να έχουμε επαρκή συμπόνια ώστε να αισθανθούμε τι βιώνει ένας άλλος άνθρωπος. Αυτό όμως είναι προαπαιτούμενο. Στη γιογκική και στην πνευματική ζωή είναι αναγκαίο να είμαστε σε θέση να το κάνουμε αυτό.
Λίγα χρόνια πριν από το Μάχα Σαμάντι του Σρι Σουάμιτζι, εκείνος βρισκόταν στο δωμάτιό του στη Ρίκια, όταν είδε ένα γεγονός την ώρα που συνέβαινε. Λίγα χιλιόμετρα πιο πέρα είχε καεί το σπίτι μιας γυναίκας. Ο σύζυγός της πέθανε και η ίδια έχασε τα πάντα. Απόμεινε με τα τρία παιδιά της, αλλά χωρίς χρήματα, χωρίς σύζυγο, χωρίς σπίτι, χωρίς τροφή, χωρίς τίποτα, κι έκλαιγε με τα τρία της παιδιά κάτω από ένα δέντρο. Ο Σρι Σουάμιτζι ένιωσε την κατάσταση αυτή τόσο βαθιά ώστε είπε στη Σουάμι Σατσάνγκι να στείλει διάφορους Σουάμι να βρουν αυτή τη γυναίκα και να δουν πώς ήταν, και να βεβαιωθούν ότι είχε τρόφιμα και χρήματα, και να της χτίσουν ένα σπίτι, και να διασφαλίσουν ότι τα παιδιά θα λάμβαναν μόρφωση. Αυτό είναι άτμαμπαβα, είναι η ικανότητα να βάζετε τον εαυτό σας στις καταστάσεις που περνούν οι άλλοι και να βρίσκετε τρόπους να τους βοηθήσετε. Έχουμε ευεργετηθεί. Ξέρουμε τι να κάνουμε. Πρέπει απλώς να το κάνουμε.
Η δυστυχία των άλλων είναι δική μας δυστυχία.
Η απελευθέρωση κάποιου άλλου από τη δυστυχία του είναι η δική μας ελευθερία, η δική μας ευτυχία και εκπλήρωση.
Πολύ περισσότερο η απελευθέρωση ολόκληρων οικογενειών, κοινοτήτων, κρατών, εθνών και κόσμων.
Η ελευθερία δεν έχει όρια για όσους βαδίζουν στο φως αυτής της γιόγκα, για όσους παίρνουν το μονοπάτι της προσφοράς και της μοιρασιάς, για όσους αφιερώνουν τον χρόνο και το χρήμα τους στην εμψύχωση των άλλων.
Σουάμι Σατυανάντα Σαρασουάτι
Χάρι Ομ Τατ Σατ
Μια γιογκική προσέγγιση στην
τρέχουσα ελληνική κρίση
Από τη Σουάμι Σιβαμούρτι Σαρασουάτι,
Γιόγκα Ατσάρυα, Σατυανάντασραμ Ελλάδος.
Κοινωνική κρίση
Δεύτερη στην ταξινόμηση είναι η κοινωνική κρίση. Η κρίση εμπεριέχει τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε συνεπεία των σχέσεών μας με άλλους ανθρώπους, αλλά και συνεπεία των εμπειριών μας από την αλληλεπίδρασή μας με αυτούς και με τον περιβάλλοντα κόσμο. Περιστατικά που περιλαμβάνουν συγκρούσεις με ανθρώπους που μας πλήγωσαν, μας απέρριψαν, μας εγκατέλειψαν ή μας κράτησαν κακία για κάποιον λόγο, κι επίσης με αυτούς που μας ζηλεύουν. Όλες οι εμπειρίες από τον περίγυρο και τις περιστάσεις στις οποίες ζούμε, όπως η κοινωνική κρίση που αντιμετωπίζουμε τώρα στην Ελλάδα. Ο τρόπος με τον οποίο χειρίζεται ο κάθε ένας άνθρωπος αυτή την εθνική κρίση μετατρέπεται σε προσωπική μας κρίση και εξαρτάται από τον προγραμματισμό του ατομικού μας νου.
Σύμφωνα με τις διδασκαλίες της γιόγκα είμαστε όλοι συνυπεύθυνοι για την κρίση η οποία συμβαίνει εδώ. Δεν εναπόκειται απλώς στους πολιτικούς. Είναι δικό μας κάρμα η αντιμετώπιση αυτής της συγκεκριμένης κρίσης στην Ελλάδα. Δεν έχουμε να αντιμετωπίσουμε μόνο το ατομικό μας κάρμα, το οποίο δημιουργήσαμε στο παρελθόν. Δεν έχουμε να αντιμετωπίσουμε μόνο κάποιο οικογενειακό κάρμα, το οποίο επίσης δημιουργήθηκε στο παρελθόν. Έχουμε επιπλέον να αντιμετωπίσουμε ως Έλληνες ένα κοινωνικό και εθνικό κάρμα, του οποίου είμαστε μέρος, και επίσης ευθυνόμαστε εν μέρει για τη δημιουργία του κατά το παρελθόν. Έχουμε να αντιμετωπίσουμε ένα ευρωπαϊκό κάρμα. Και έχουμε να αντιμετωπίσουμε ένα παγκόσμιο κάρμα.
Το κάρμα μπορεί να είναι ευχάριστο ή δυσάρεστο. Δεν είναι κατ’ ανάγκη δύσκολο. Μπορεί να είναι και πολύ ευχάριστο. Οτιδήποτε αντιμετωπίζετε στη ζωή σας, οτιδήποτε αντιμετωπίσατε στο παρελθόν ή πρόκειται να αντιμετωπίσετε στο μέλλον, έχει να κάνει με το κάρμα. Πολύ από το κάρμα είναι ωραίο, εμπνέει και εξυψώνει. Υπάρχει όμως και πολύ κάρμα που είναι οδυνηρό, δύσκολο και προβληματικό στη διαχείρισή του. Τίποτε δεν συμβαίνει κατά τύχη. Υπάρχει κάποια αιτία πίσω από το καθετί. Υπάρχει σκοπός στα πάντα.
Ο Σουάμι Νιράντζαν μάς δίδαξε την πρακτική διαλογισμού άνταρ ντάρσαν για να μας βοηθήσει να διαχειριστούμε τις ατυχίες και τις δυσκολίες του κοινωνικού μας περίγυρου:
Η πρακτική του άνταρ ντάρσαν ακολουθεί την πρακτική της άνταρ μόουνα. Στην άνταρ μόουνα παρατηρούμε τις σκέψεις διασχίζοντας τα έξι στάδια. Μετακινούμαστε απλώς από την αισθητηριακή επίγνωση στην επίγνωση των σκέψεων και στη δυνατότητα να τις σταματούμε, στη δυνατότητα να παράγουμε σκέψεις και πάλι να τις σταματούμε. Με αυτό τον τρόπο μαθαίνουμε πώς να απαλλασσόμαστε από τις επιδράσεις των σκέψεων.
Στο άνταρ ντάρσαμ προχωρούμε βαθύτερα. Άνταρ σημαίνει εσωτερικός, ντάρσαν σημαίνει έχω την ενόραση της εσωτερικής ύπαρξης. Αυτή η εσωτερική ύπαρξη, το μικροσκοπικό ανθρωπάκι μέσα στον καθένα μας, συνδέεται με τον κόσμο μέσω των αισθημάτων. Στην πρακτική άνταρ ντάρσαν δημιουργούμε αφηρημένες εικόνες και ιδέες και παρατηρούμε τα αισθήματα που συνδέονται με αυτές. Παράδειγμα, κατά τη διάρκεια της πρακτικής μας άσκησης στον διαλογισμό, αναδύεται —χωρίς να το επιθυμήσουμε— η εικόνα ενός προσώπου που αγαπούμε, τιμούμε και λατρεύουμε. Η εντύπωση αυτή υπάρχει ήδη στον νου μας. Πιθανόν, συνεπεία της τεχνικής διαλογισμού στην οποία ασκούμαστε, η ανάμνηση απελευθερώνεται και ανεβαίνει στην επιφάνεια του νου.
Καθώς παρατηρούμε την εικόνα, η ένταση του αισθήματος είναι τόσο ισχυρή που αρχίζουμε να κλαίμε. Αισθανόμαστε ότι η καρδιά μας αρχίζει να ανοίγει, αισθανόμαστε ένα ρεύμα ισχυρότατης συγκίνησης, τρυφερότητας, δεσμού, και αυτό το ρεύμα μάς προλαμβάνει. Συγκρατούμε την εντύπωση αυτή και δεν την αφήνουμε να διαλυθεί φυσιολογικά. Τη στιγμή που θα συγκρατήσουμε ξανά αυτή την εντύπωση, θα μετατραπεί σε αρχέτυπο, σε μια διαφορετική ανάμνηση. Κι έτσι δεν υπάρχει απαλλαγή. Κοιτάζουμε κάτι και λέμε συνειδητά «είμαι μάρτυρας της παρουσίας του, το παρατηρώ, το αισθάνομαι», επειδή όμως έχουμε συνδεθεί έντονα με αυτό, δημιουργούμε μια αντανάκλαση της ίδιας ανάμνησης και την αποθηκεύουμε. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργούνται και αποθηκεύονται και άλλες εντυπώσεις. Επομένως, παρά τις μεγάλες μας προσπάθειες, δεν είμαστε ικανοί να βιώσουμε την κατάσταση του διαλογισμού.
Το ίδιο μπορεί να συμβεί με κάποια άλλη εικόνα, μορφή ή σχήμα, το οποίο ανασύρει τη δύναμη της αρνητικότητας, του θυμού ή του μίσους, αναμνήσεις πόνου και οδύνης. Αντιδρούμε βίαια και δημιουργούμε έναν αντικατροπτρισμό, ο οποίος αναδύεται στην επιφάνεια του νου. Κάθε σκέψη που έρχεται συνδέεται με ένα αίσθημα ή με ένα σύνολο αισθημάτων. Το άνταρ ντάρσαν αναγνωρίζει αυτά τα αισθήματα, ένα προς ένα, και ακολουθεί το αίσθημα μέχρι την πηγή του. Αν το αίσθημα είναι στοργή, από πού προέρχεται; Είναι άραγε μια ειλικρινής έκφραση της αγάπης μου, του σεβασμού μου; Μήπως είναι κάποια εκδήλωση της ανασφάλειάς μου, η οποία αναδύθηκε με τη μορφή της στοργής; Αν σπάσω για λίγο αυτόν τον δεσμό της στοργής, αισθάνομαι εσωτερικό κενό; Αν αισθάνομαι άδειος ή κενός, τι είδους αντίδραση προκαλεί αυτό στην επιφάνεια του νου μου; Αναστατώνομαι; Γίνομαι ανασφαλής;
Με αυτόν τον τρόπο αναγνωρίζουμε περιοχές της προσωπικότητάς μας οι οποίες εμπεριέχουν ένα συναίσθημα συνδεδεμένο με μια εικόνα ή με μια σκέψη ή με μια επιθυμία ή με μια φιλοδοξία. Ακολουθούμε μια διαδικασία η οποία διοχετεύει τη συναισθηματική ενέργεια στην ορθή κατεύθυνση επειδή αναγνωρίζει την πηγή της. Η αναγνώριση αυτής της πηγής επιφέρει συναισθηματική εναρμόνιση και απεμπλοκή των συναισθημάτων από τις ταμασικές και ρατζασικές δραστηριότητες στις οποίες επιδιδόμαστε κατά κανόνα.
Στη γιόγκα, οποτεδήποτε αντιμετωπίζουμε μια δυσκολία, ο γκούρου μας μάς δίδαξε ότι, εκτός από την προσπάθεια να δούμε τη φωτεινή πλευρά, χρειάζεται επίσης να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε τι μπορούμε να μάθουμε από τις περιστάσεις. Δεν αντιδρούμε με τη στάση «γιατί να μου συμβεί αυτό εμένα;» Δεν θα πρέπει να είναι αυτό το ερώτημά μας. Αντί γι’ αυτό, τα ερωτήματα πρέπει να είναι: «Πώς μπορώ να χειριστώ αυτή την κατάσταση;» Η τρέχουσα κοινωνική κρίση στην Ελλάδα συμβαίνει σε μας. Οι ερωτήσεις μας θα έπρεπε να είναι του τύπου: «Τι μπορώ να μάθω από την κατάσταση; Πώς μπορώ να βοηθήσω τους άλλους; Πώς μπορώ να φανώ χρήσιμος; Τι μπορώ να κάνω για να βοηθήσω όχι μόνο τον εαυτό μου αλλά και τους άλλους;»
Η λέξη κρίση στην κινεζική γλώσσα σημαίνει ευκαιρία. Όταν πήγα πρόσφατα στη Μαδρίτη με τη Σουάμι Σατσάνγκι, μιλούσαν πολύ γι’ αυτά που συνέβαιναν στην Ελλάδα και την Ισπανία. Και το γενικό μήνυμα από το γιογκικό συνέδριο ήταν: «Δείτε το σαν ευκαιρία. Μην παραπονιέστε. Μην κατηγορείτε τους πολιτικούς. Μην κατηγορείτε την κοινωνία. Μην κατηγορείτε την κυρία Μέρκελ, τους Γερμανούς ή τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης».
Πώς μπορούμε να χειριστούμε την ελληνική κρίση με τον καλύτερο δυνατό τρόπο; Με θετικότητα και χωρίς πανικό ή φόβο. Θυμηθείτε το μάθημα της Χολέρας:
Μια μέρα, κάποιος σοφός έφυγε από το χωριό και καθώς περπατούσε στον δρόμο συνάντησε τη Χολέρα. Ο σοφός είπε στη Χολέρα: «Τι θέλεις εδώ; Πού πας; Μόλις έφυγα από το χωριό, εκεί πηγαίνεις;» Η Χολέρα απάντησε: «Ναι, κατά εκεί πηγαίνω». Ο σοφός είπε τότε: «Άκου, τι σχεδιάζεις; Μην σκοτώσεις όλο τον κόσμο». Και η Χολέρα απάντησε: «Όχι, δεν σχεδιάζω να σκοτώσω πολλούς. Μόλις έλαβα εντολή από τον θεό Γιάμα να πάρω τέσσερις πέντε». Ο σοφός τής είπε: «Εντάξει, προχώρα».
Λίγους μήνες αργότερα ο σοφός συνάντησε ξανά τη Χολέρα στον δρόμο. Εν τω μεταξύ τρεις χιλιάδες άνθρωποι είχαν πεθάνει στο χωριό. Ο σοφός είπε: «Κοίταξε να δεις, Χολέρα, μου είπες ότι θα πάρεις μόνο τέσσερις πέντε ανθρώπους. Γιατί σκότωσες τρεις χιλιάδες;» Η Χολέρα απάντησε: «Όχι. Πήρα μόνο τους τρεις ή τέσσερις που με πρόσταξε να πάρω ο θεός Γιάμα. Τους υπόλοιπους τους πήρε ο φόβος».
Μην πανικοβάλλεστε. Αυτό πρέπει να προσέξουμε. Τα μέσα ενημέρωσης, και η εξουσία τους, θα ήθελαν να είστε πανικόβλητοι και ανεξέλεγκτοι. Μην χάνετε τον έλεγχο. Η γιόγκα αφορά εξ ολοκλήρου τον έλεγχο και τη διατήρηση της ισορροπίας. Δεν μπορείς να ελέγξεις έναν ισορροπημένο νου. Μπορείς όμως εύκολα να ελέγξεις έναν φοβισμένο, αγχώδη ή ενοχικό νου. Και ως μαθητές της γιόγκα έχουμε επίσης χρέος να μην διασπείρουμε τον πανικό, την αρνητικότητα, την απαισιοδοξία. Είστε, από την άλλη, υποχρεωμένοι να διαδίδετε την αισιοδοξία και τη θετικότητα, με μια χαρούμενη κουβέντα και ένα χέρι βοήθειας. Με αυτόν τον τρόπο οι άλλοι άνθρωποι θα αρχίσουν να βλέπουν τα πράγματα διαφορετικά. Θα μάθουν από το παράδειγμά σας, και αυτός είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος διδασκαλίας. Θεωρήστε την κρίση που αντιμετωπίζουμε στην Ελλάδα ως μια ευκαιρία για να αναπτυχθείτε και για να βοηθήσετε να αναπτυχθούν και άλλοι επίσης.
Οι πιο πολλοί από εμάς παίρνουμε προσωπικά ό,τι βιώνουμε, αλλά οφείλουμε να διδαχθούμε πώς να παίρνουμε το μάθημά μας απρόσωπα. Μπορεί κάποιος να με καθυβρίσει. Αν το εκλάβω προσωπικά, αυτομάτως αντιπαθώ το άτομο αυτό. Όμως, αν τον ή την αντιμετωπίσω υπό την οπτική γωνία κάποιου κάρμα ή ενός μηνύματος που μου απευθύνεται από το σύμπαν ή από τον γκούρου μου μέσω του ατόμου αυτού που με υβρίζει, τότε αντιμετωπίζω την κατάσταση διαφορετικά. «Μήπως έχω κάνει κάτι; Μήπως υπάρχει εδώ κάποιο μήνυμα που οφείλω να το αφουγκραστώ; Ίσως το άτομο απλώς εκτονώνεται, χωρίς αυτό να σημαίνει τίποτα». Οφείλετε να μάθετε να μην παίρνετε τα πράγματα προσωπικά και να στοχάζεστε σε ένα επίπεδο απρόσωπο. Οφείλετε να αντιμετωπίσετε την αντιξοότητα. Να μην την αποφεύγετε. Όσο δυσάρεστη και αν είναι, δεν το βάζετε στα πόδια. Σε ένα άσραμ, δεν μπορείτε να το βάλετε στα πόδια, ό,τι κι αν κάνετε. Στην κοινωνία μπορείτε, ωστόσο. Μπορείτε να αρνηθείτε να απαντήσετε στο τηλέφωνο, για παράδειγμα, και να αποφύγετε ή να αγνοήσετε το άτομο. Στο άσραμ, όμως, το βλέπετε καθημερινά. Κι αυτό είναι από τα μεγαλύτερα μαθήματα της ασραμικής ζωής, η οποία μας διδάσκει πώς να χειριζόμαστε τόσο τις προσωπικές όσο και τις κοινωνικές κρίσεις της ζωής.
Στις μέρες μας η ζωή προχωράει τόσο γρήγορα, βιώνουμε πολλές αλλαγές καθημερινά και με μεγάλη ταχύτητα. Τόσα πολλά πράγματα συμβαίνουν. Αλληλεπιδράτε με τόσο διαφορετικούς τύπους ανθρώπων κάθε μέρα και δεν έχετε τον χρόνο να ενσωματώσετε τις συνέπειες αυτών των τόσο ποικίλων ανταλλαγών. Πριν από τριάντα χρόνια τα πράγματα κινούνταν πολύ βραδύτερα στην Ελλάδα. Δινόταν περισσότερος χρόνος στις ανθρώπινες αξίες. Δινόταν περισσότερος χρόνος στους άλλους και στον αναστοχασμό της ζωής. Τώρα ο χρόνος είναι λιγότερος. Έτσι λοιπόν ο κοινωνικός πόνος και οι οδύνες συνδέονται επίσης με τις ποικίλες σχέσεις που διατηρούμε με τους άλλους. Και σε έναν τόσο γρήγορο κόσμο, πολλά από αυτά τα προβλήματα συνδέονται ευθέως με την αναποτελεσματική επικοινωνία.
Φυσική ή συμπαντική κρίση
Μια φυσική ή συμπαντική κρίση περιλαμβάνει τις φυσικές καταστροφές που δεν μπορούμε να ελέγξουμε, όπως είναι το τσουνάμι της Ταϊλάνδης ή οι πλημμύρες, οι σεισμοί, οι ηφαιστειακές εκρήξεις. Όλα αυτά τα τραγικά γεγονότα, τα οποία συμβαίνουν σε διάφορα μέρη του κόσμου, κατατάσσονται στις φυσικές ή συμπαντικές κρίσεις.
Πνευματική κρίση
Τέταρτη έρχεται η πνευματική κρίση, που αντιμετωπίζουν μερικοί άνθρωποι στη ζωή τους. Σε κάποιο σημείο της εξέλιξης ενός ατόμου, το άτομο αυτό αισθάνεται τον πόνο του αποχωρισμού από τον Εαυτό ή τον Θεό. Τον ίδιο πόνο που εσείς ή εγώ αισθανόμαστε ενδεχομένως για την απώλεια κάποιου ανθρώπου κοντινού και αγαπημένου μας, οι άγιοι και οι πνευματικά εξελιγμένοι άνθρωποι του κόσμου μας τον αισθάνονται ως αποχωρισμό από τον Θεό ή από τον Θεϊκό Εαυτό.
Πώς αντιμετωπίζουμε αυτές τις κρίσεις μέσω της γιόγκα;
Οτιδήποτε αντιμετωπίζουμε στη ζωή εμπίπτει σε μια από αυτές τις τέσσερις κατηγορίες. Επί χιλιάδες χρόνια οι άνθρωποι που ασκούνταν στη γιόγκα αντιμετώπισαν πλήθος κρίσεις στη ζωή τους σε προσωπικό, κοινωνικό, συμπαντικό και πνευματικό επίπεδο και ανακάλυψαν ποικίλες προσεγγίσεις και πρακτικές ώστε να βοηθήσουν το άτομο να χειριστεί θετικά την κάθε κρίση, μεταμορφώνοντας, εντέλει, δημιουργικά τις οδύνες και τις προκλήσεις. Τότε μπορεί κανείς να αρθεί πάνω από την τρέχουσα κατάσταση. Δεν υπάρχει γρήγορη μέθοδος. Θα πρέπει να εργαστεί κανείς ακολουθώντας τα βήματα και τις πειθαρχίες, και η κύρια μέθοδος είναι η σάματβαμ.
Σάματβαμ
Προσπαθήστε να κατανοήσετε πως οτιδήποτε συναπαντάτε στη ζωή, οποιοδήποτε πρόσωπο ή γεγονός, είναι στην πραγματικότητα ουδέτερο ως προς τη φύση του. Δεν είναι ούτε η πηγή του πόνου ούτε η πηγή της χαράς, εξαιτίας όμως μιας ατελούς φιλοσοφίας υποφέρατε και αποδώσατε την οδύνη σας σε αυτά τα γεγονότα, τα αντικείμενα και τους ανθρώπους. Στη νέα σας φιλοσοφία είναι αναγκαία μια απόλυτη διάκριση, συνεπεία της οποίας κανένα αντικείμενο, γεγονός, πρόσωπο ή εμπειρία δεν μπορεί να γίνει πηγή θετικής ή αρνητικής απόκρισης, τίποτα δεν μπορεί να διαταράξει την ισορροπία σας. Η φιλοσοφία αυτή είναι η σάματβαμ γιόγκα.
Σουάμι Σατυανάντα Σαρασουάτι
Σάβατμαμ σημαίνει αταραξία του νου σε όλες τις συνθήκες. Να μην κάνεις διάκριση ανάμεσα σε φίλο και εχθρό, σε απόλαυση και πόνο. Ισορροπία. Σημαίνει ότι παραμένεις ισορροπημένος και σταθερός σε κάθε κατάσταση που έχεις να αντιμετωπίσεις στη ζωή.
Όταν αντιμετωπίζουμε διάφορες καταστάσεις στη ζωή, ας θυμόμαστε ότι οφείλονται στο κάρμα, το οποίο οφείλεται σε μας και δεν μπορεί να αλλάξει. Το κάρμα που θα λάβει χώρα αύριο ή σε μία εβδομάδα ή σε ένα μήνα προορίζεται να συμβεί και δεν μπορούμε να το ελέγξουμε. Δεν είναι πιο εύκολο να το αποδεχθούμε; Ούτως ή άλλως θα συμβεί. Για να επιδράσουμε στο κάρμα μάς χρειάζεται ένας Δάσκαλος, ένας γκούρου. Δεν είμαστε αρκετά δυνατοί ώστε να αλλάξουμε το κάρμα μας. Επομένως, ό,τι πρόκειται να συμβεί θα συμβεί ανεξαρτήτως ημών. Αυτή είναι μια φιλοσοφία ζωής. Το μόνο πράγμα που μπορούμε να ελέγξουμε είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε αυτό το κάρμα. Πώς αποκρινόμαστε σε αυτό. Πώς το χειριζόμαστε.
Αν μπορέσετε να αποδεχθείτε και να κατανοήσετε ότι η ανησυχία, η αναστάτωση, ο εκνευρισμός και το άγχος για κάτι που θα συμβεί ούτως ή άλλως είναι χάσιμο χρόνου, τότε θα μπορέσετε και να χρησιμοποιήσετε την ενέργειά σας με σοφία και παραγωγικότητα προκειμένου να βρείτε τρόπους να επιβιώσετε στις περιστάσεις που πρόκειται να αντιμετωπίσετε. Η ελεύθερη βούλησή μας έγκειται στις αντιδράσεις μας απέναντί στους ανθρώπους, στις καταστάσεις, στα γεγονότα, στις περιστάσεις. Πώς πρόκειται να αντιδράσουμε; Σε αυτό ακριβώς το σημείο έχετε ελευθερία και δυνατότητα επιλογής.
Ορισμένοι δεν συνειδητοποιούν ότι έχουν αυτή την ελεύθερη βούληση. Η ελεύθερη βούληση συνεπάγεται συμπεριφορές με βαϊράγκυα και βιβέκα. Αν δεν γνωρίζουμε πώς να εφαρμόσουμε αυτές τις συμπεριφορές στις αντιξοότητες του βίου, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να χειριστούμε την κάθε κατάσταση όσο καλύτερα μπορούμε, και μια τέτοια στάση θα επιφέρει σταδιακά βαϊράγκυα και βιβέκα, καθώς αναπτυσσόμαστε και εξελισσόμαστε.
Αν έχουμε καλλιεργήσει τη σάματβαμ, την αταραξία του νου, τότε μπορούμε να διασχίζουμε τα σκαμπανεβάσματα της καθημερινής ζωής χαρούμενα, με αποδοχή και με κατανόηση που βασίζονται στη γνώση. Είναι μια εσωτερική κατάσταση του νου. Δεν έχει καμία σχέση με οτιδήποτε μας συμβαίνει εξωτερικά. Είναι μια νοητική στάση, με τον ίδιο τρόπο που κάποιοι έχουν προδιάθεση στη νευρικότητα και είναι μονίμως νευρικοί ό,τι κι αν τους συμβαίνει. Άλλοι ανησυχούν ασταμάτητα, ανεξαρτήτως του αν έχουν λόγο ανησυχίας. Η φύση του νου τους είναι να ανησυχεί. Είναι πρωταρχικό στον νου τους. Ακόμα και σε στιγμές ευτυχίας ή σε καιρούς επιτυχίας η ανησυχία αυτή είναι πάντοτε παρούσα, επειδή είναι τμήμα του νοητικού τους προγραμματισμού. Είναι κυρίαρχη. Ο καθένας μας έχει κάποιον κυρίαρχο νοητικό προγραμματισμό. Για ορισμένους είναι το άγχος, για ορισμένους η ανησυχία, για ορισμένους η απόρριψη, για ορισμένους ο φόβος και για ορισμένους η ενοχή. Όποια και αν είναι η προδιάθεση, αυτή ακριβώς η βασική, υποτείνουσα δύναμη επηρεάζει την κάθε στιγμή της ζωής σας, είτε το θέλετε είτε όχι, εκτός αν αρχίσετε να μετασχηματίζετε τους νοητικούς σας περιορισμούς μέσω της σάματβαμ.
Ο Σουάμι Νιράντζαν έχει πει πόσο σημαντικό είναι για ένα άτομο να αναγνωρίσει το κεντρικό συναίσθημα, το αίσθημα, την έκφραση που ενυπάρχει πάντοτε στον νου, ασχέτως του τι άλλο συμβαίνει εκεί την ίδια ώρα, καθώς αυτό χρωματίζει και επικαλύπτει όλα τα υπόλοιπα. Και με αυτή την αναγνώριση και την επίγνωση μπορούμε εν συνεχεία να αρχίσουμε να δουλεύουμε με τον εαυτό μας και να τον μεταμορφώσουμε.
Ηρωισμός σημαίνει να μένεις ακλόνητος στον ορυμαγδό της ζωής,όταν ο ζυγός γέρνει βαρύς εναντίον σου, και να φτάνεις στο σαμάντι της προσωπικής ισορροπίας.
Σουάμι Σατυανάντα Σαρασουάτι
Η σάματβαμ είναι ένας συνδυασμόςτεσσάρων πνευματικών πειθαρχιών
1. Σουαντιάια, αυτογνωσία
2. Πρατυαχάρα, αυτοσυγκράτηση
3. Κατάλληλη δράση μέσω της κάρμα γιόγκα
4. Μπάκτι, πίστη και αφοσίωση
Σουαντιάια, αυτογνωσία
Σουαντιάια είναι η μελέτη του εαυτού. Δεν είναι μια διανοητική διαδικασία. Είναι μάλλον η βίωση της φύσης του εαυτού, ποιοι είμαστε, τι είμαστε, τι προσπαθούμε να κάνουμε, πώς προσπαθούμε να το κάνουμε. Η σουαντιάια είναι μια πλήρης ψυχολογική ανάλυση της ανθρώπινης προσωπικότητας. Κατά τη διαδικασία της σουαντιάια οφείλουμε να ανακαλύψουμε ποια είναι τα τσίτα βρίτι μας και πώς μπορούμε να τα ελέγξουμε. Οι δυνάμεις μας, οι αδυναμίες μας, οι φιλοδοξίες και οι ανάγκες μας πρέπει να γίνουν όλες γνωστές, να αναλυθούν και να κατανοηθούν με τη χρήση της ποιότητας της βιβέκα, έτσι ώστε να καταστεί δυνατόν να γνωρίσουμε τις εξωτερικές, έκδηλες διαστάσεις και τις εσωτερικές, ανεκδήλωτες διαστάσεις της προσωπικότητας.
Σουαντιάια δεν σημαίνει ότι μελετώ τις γραφές. Σημαίνει ότι βιώνω την κατανόηση. Υπάρχουν δύο είδη κατανόησης: η μία είναι η νοητική, ορθολογική, διανοητική κατανόηση ή γνώση, η άλλη είναι η εφαρμοσμένη γνώση. Πρέπει να μάθουμε πώς να εφαρμόζουμε τη γνώση. Αυτό είναι το κλειδί της σουαντιάια. Σουαντιάια δεν είναι να διαβάζουμε τούτο και τ’ άλλο, να φορτώνουμε τον νου με διάφορες έννοιες και ιδέες ενόσω δεν είμαστε ξεκάθαροι ως προς τους προσωπικούς μας στόχους και τις κατευθύνσεις μας στη ζωή. Τι χρησιμεύει να φορτώνουμε τον νου; Δεν είναι αυτός ο σκοπός της σουαντιάια.
Η σουαντιάια είναι μια διαδικασία κατά την οποία αποκτούμε γνώση και θέτουμε αυτή τη γνώση σε εφαρμογή προκειμένου να αποκτήσουμε σοφία, όχι δύναμη. Όταν η γνώση χρησιμοποιείται για την απόκτηση εξουσίας γίνεται πολύ καταστροφική. Στην Ισαβάσυα Ουπανισάντ υπάρχει μια δήλωση, ότι η γνώση μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη άγνοια και σε βαθύτερο σκοτάδι από ό,τι η άγνοια. Η γνώση μπορεί να οδηγήσει σε βαθύτερο σκοτάδι όταν χρησιμοποιείται για την απόκτηση εξουσίας, αλλά αν η γνώση βρει εφαρμογή στην απόκτηση σοφίας, τότε το παιχνίδι είναι τελείως διαφορετικό. Όταν κάποιος μαθαίνει πώς να ελέγχει και πώς να κατευθύνει τις διακυμάνσεις του νου, τότε ενδυναμώνονται οι έννοιες της δικαιοσύνης και της δημιουργικότητας. Δεν είναι μόνο νοητική διαδικασία, είναι επίσης βιωματική διαδικασία. Είναι γνωστή ως τσίτα βρίτι νιρόντα.
Η σουαντιάια είναι ανάλυση του εαυτού. Μάθετε να αναλύετε τον εαυτό σας. Μάθετε να βλέπετε τον εαυτό σας όπως σας βλέπουν οι άλλοι. Μάθετε να βλέπετε τις δυνάμεις, τις αδυναμίες, τις φιλοδοξίες και τις ανάγκες σας. Παρατηρήστε τον νου σας και παρατηρήστε τα συναισθήματά σας. Μην νομίζετε ότι γνωρίζετε τον νου σας, δεν τον γνωρίζετε. Συμβαίνουν πολλά στον υποσυνείδητο νου για τα οποία δεν γνωρίζουμε τίποτα, όσο δε για αυτά που συμβαίνουν στον ασυνείδητο νου, τα γνωρίζουμε ακόμα λιγότερο. Βλέπουμε μόνο την κορυφή του παγόβουνου, ένα πολύ μικρό τμήμα. Υπάρχει όμως ένα τεράστιο παγόβουνο κάτω από το νερό, που χρειάζεται να το γνωρίσουμε και να το αναλύσουμε.
Αλλά σε κείνους όπου η άγνοια καταστρέφεται από τη γνώση του Εαυτού, Σαν τον ήλιο η γνώση αποκαλύπτει τον Υπέρτατο (Μπράχμαν).
Μπάγκαβατ Γκίτα, 5:16
Πρατυαχάρα, αυτοσυγκράτηση
Σχολιάζοντας τις Γιόγκα Σούτρα του Πατάντζαλι, ο Σρι Σουάμιτζι ορίζει την πρατυαχάρα:
Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι πρατυαχάρα σημαίνει απόσυρση του νου από τα αντικείμενα της αισθητηριακής εμπειρίας. Τότε οι αισθήσεις λειτουργούν σύμφωνα με τον νου, και όχι το αντίστροφο. Οι ικανότητες της όσφρησης, της γεύσης, της όρασης, της αφής και της ακοής αποσύρονται από τα αντικείμενά τους και οι αισθήσεις αρχίζουν να ακολουθούν τον νου εσωτερικά και όχι εξωτερικά. Αυτό είναι απόσυρση του νου από τις αισθητηριακές δραστηριότητες, έτσι ώστε τα όργανα των αισθήσεων εσωτερικεύονται επίσης μαζί με τον νου. Μιμούνται τον νου και τον ακολουθούν προς τα μέσα.
Η πρατυαχάρα ή αυτοσυγκράτηση, την οποία αποκτούμε μέσα από τη μελέτη της ράτζα γιόγκα, προφυλάσσει τον νου ώστε να μην κατακλύζεται και να μην ελέγχεται από τις αισθήσεις. Αντ’ αυτού επιτρέπει στον ίδιο τον νου να ελέγχει και να κατευθύνει τις αισθήσεις. Οι αισθήσεις σας θέλουν να δοκιμάσουν αυτό το πλούσιο κέικ σοκολάτα με την κρέμα και το κερασάκι στην κορυφή του, όμως την ίδια στιγμή ο νους σας σάς λέει ότι έχετε περισσότερο βάρος από το κανονικό και ότι έχετε πάρει την απόφαση να μην υποχωρείτε στα τρυφηλά εδέσματα. Όταν το κέικ δεν βρίσκεται κοντά σας όλα πάνε καλά, όταν όμως το κέικ βρεθεί ξαφνικά μπροστά σας όλες οι αποφάσεις σας εξανεμίζονται από το παράθυρο και επιτρέπετε στις αισθήσεις να ελέγξουν τον νου και καταβροχθίζετε το κέικ, αντί να επιτρέψετε στον ορθολογικό και σκεπτόμενο νου να διατηρήσει τον έλεγχο των αισθήσεων.
Όταν, όπως η χελώνα που αποσύρει τα μέλη της από όλες τις πλευρές,αποσύρει τις αισθήσεις του από τα αισθητηριακά αντικείμενα, τότε η σοφία του αποκτά σταθερότητα.
Μπάγκαβατ Γκίτα, 2:58
Η κατάλληλη δράση μέσω της κάρμα γιόγκα
Μια υλιστική φιλοσοφία του κάρμα θα μας πει πώς να είμαστε ευτυχείς όταν υπάρχει ευτυχία και ηλιοφάνεια. Μια πνευματική φιλοσοφία της κάρμα γιόγκα θα μας πει πώς να διατηρούμε ειρηνικό τον νου όταν όλα είναι θεοσκότεινα, όταν έχουμε προδοθεί, όταν βιώνουμε την απιστία και την ασέβεια από εκείνους για τους οποίους θυσιάσαμε τα πάντα και στους οποίους αφιερώσαμε τα πάντα. Σε καιρούς που μας φαίνεται ότι η ζωή είναι άχρηστη ή όταν δεν θέλουμε πια να την αντιμετωπίσουμε και επιθυμούμε να ξεφύγουμε αποσυρόμενοι και απομονωνόμενοι.
Αποτελεσματική δράση συνοδευόμενη από ισορροπημένο νου, αυτός είναι ο πλήρης ορισμός της κάρμα γιόγκα. Οποτεδήποτε εκτελείται μια πράξη, θα πρέπει να γίνεται με απόλυτη επίγνωση και με απόλυτη αποτελεσματικότητα. Η επίγνωση είναι ουσιώδης στην κάρμα γιόγκα. Είναι σημαντικό να καλλιεργήσουμε την ικανότητα να εκτελούμε το έργο που αναλάβαμε μένοντας ταυτόχρονα παρατηρητές των πράξεων. Πρέπει να γίνει κανείς κυρίαρχος των πράξεών του και, ταυτόχρονα, πρέπει να υπάρχει ισορροπία στον νου.
Μέσω της κάρμα γιόγκα μαθαίνουμε πώς να δρούμε με τον κατάλληλο τρόπο σε κάθε περίσταση και πώς να μην δεσμευόμαστε από τα κάρμα. Μέσω της κάρμα γιόγκα μαθαίνουμε πώς να βρίσκουμε τρόπους να υπερβαίνουμε τα κάρμα. Αναζητούμε δρόμους μέσα από το κάρμα, έτσι ώστε να μην δημιουργούμε επιπλέον κάρμα, το οποίο θα μας δεσμεύει περαιτέρω.
Η κάρμα γιόγκα δεν είναι μόνο εργασία. Δεν είναι να έρχεστε σε ένα άσραμ ή σε ένα κέντρο γιόγκα και να προσφέρετε λίγες ώρες από τον χρόνο σας δουλεύοντας εκεί. Αυτό δεν είναι κάρμα γιόγκα. Από τους κάρμα γιόγκι απαιτείται να έχουν μια συγκεκριμένη στάση προς την εργασία, στάση η οποία μετατρέπει οποιαδήποτε δραστηριότητά τους σε πνευματικό σκαλοπάτι. Αυτή ακριβώς η στάση μετατρέπει την πράξη σε αληθινή κάρμα γιόγκα. Η κάρμα γιόγκα δεν είναι εύκολη άσκηση. Φαίνεται εύκολη, αλλά πρέπει να διατηρείτε συνεχή επίγνωση πολλών πραγμάτων σε οποιαδήποτε δραστηριότητά σας για να θεωρηθεί ότι κάνετε πράγματι κάρμα γιόγκα. Πρώτα απ’ όλα θα πρέπει να έχετε επίγνωση ότι δεν είστε σεις ο δράστης, αλλ’ ότι επιτρέπετε στις πράξεις να εκτελούνται διαμέσου σας. Αυτό είναι πολύ δύσκολο για τους περισσότερους από εμάς, επειδή ταυτιζόμαστε ολοκληρωτικά με τις πράξεις μας και με τις πράξεις των άλλων προς εμάς ή στο περιβάλλον μας. Δεύτερον, δεν θα πρέπει να προσκολλάσθε στην αναμονή κάποιας ανταμοιβής, ούτε να προσδοκάτε εκδηλώσεις ευγνωμοσύνης ή επαίνους. Τρίτον, χρειάζεται να δράτε με τον κατάλληλο τρόπο. Ένας άλλος ορισμός της κάρμα γιόγκα είναι δράση με αταραξία, ήρεμη δράση.
Εκτέλεσε τις πράξεις, Αρτζούνα, μένοντας σταθερός στη γιόγκα,εγκαταλείποντας τις προσκολλήσεις, ισορροπημένος στην επιτυχία και στην αποτυχία.
Η ηρεμία του νου ονομάζεται γιόγκα.
Μπάγκαβατ Γκίτα, 2:48
Μπάκτι, πίστη και αφοσίωση
Ο Σρι Σουάμιτζι έχει πει κατ’ επανάληψη ότι η μπάκτι είναι η γιόγκα και η επιστήμη του 21ου αιώνα. Είναι η αφοσίωση, η ανιδιοτελής αγάπη, και προέρχεται από τη ρίζα bhaj, η οποία σημαίνει «υπηρετώ, ενδιαφέρομαι βαθιά για κάτι». Η μπάκτι ενυπάρχει σε σας υπνώττουσα. Φέρνει στη ζωή σας τον Θεό υπό μορφή ατελείωτης και απεριόριστης δύναμης και είναι μια βαθιά αφοσίωση σε κάτι έξω από την προσωπική σας, εγωκεντρική επίγνωση. Η μπάκτι γιόγκα είναι το μονοπάτι και η ένωση με τον Θεό είναι ο προορισμός. Μόνον η μπάκτι θα απελευθερώσει τους ανθρώπους από τις δυσκολίες τους. Όλα τα μονοπάτια της γιόγκα είναι σκαλοπάτια προς την μπάκτι. Ανοίγει επίσης την καρδιά και την γεμίζει με συμπόνια και με την επιθυμία της υπηρεσίας προς τους άλλους μέσω ανιδιοτελούς σέβα.
Οι μπάκτα σκέφτονται τους άλλους και την ευημερία τους πριν από τη δική τους, και αυτό χτίζει μια κατανόηση της ενότητας μέσω της ταύτισης με τις χαρές και τις λύπες του άλλου. Η μπάκτι γιόγκα δουλεύει επίσης με τα συναισθήματά μας και μετατρέπει την ταραχή των συναισθημάτων σε αφοσίωση.
Όποιος Μου προσφέρει με αφοσίωση και καθαρό νου (καρδιά) ένα φύλλο, ένα λουλούδι, έναν καρπό ή λίγο νερό, αποδέχομαι (την προσφορά αυτή).
Οτιδήποτε πράττεις, οτιδήποτε τρώγεις, οτιδήποτε προσφέρεις σε θυσία,οτιδήποτε δίνεις, οτιδήποτε ασκείς ως αυτοπειθαρχία,ω Αρτζούνα, πράξε το ως προσφορά προς Εμένα. Έτσι θα απελευθερωθείς από τα δεσμά των πράξεων που αποδίδουν καλούς και κακούς καρπούς. Με τον νου προσηλωμένο στη γιόγκα της απάρνησης, και απελευθερωμένος, θα έρθεις προς Εμένα.
Μπάγκαβατ Γκίτα, 9:26-28
Επιπρόσθετες γιογκικές αρετές που μας βοηθούν σε κρίσιμες εποχές
Οι εξωτερικές, υλικές, ψυχολογικές και συναισθηματικές συγκρούσεις που αντιμετωπίζουμε στη ζωή είναι η αντανάκλαση των εσωτερικών συγκρούσεων που δεν είναι ορατές αν δεν πάμε πιο βαθιά. Όσο πιο βαθιά κατεβαίνεις στην πνευματική ζωή τόσο καθαρότερα μπορείς να δεις τις συγκρούσεις. Όσον καιρό παραμένεις σε άγνοια, δεν μπορείς να δεις αυτές τις συγκρούσεις.
Σουάμι Σατυανάντα Σαρασουάτι
1. Βαϊράγκυα
2. Βιβέκα
3. Σάνυαμ
4. Άτμαμπαβα
Βαϊράγκυα
Η προσκόλληση είναι η ριζική αιτία όλης της ανθρώπινης οδύνης, το προϊόν της άγνοιας. Οι σπόροι της προσκόλλησης ριζώνουν στον υποσυνείδητο νου και πρέπει να εξαλειφθούν μέσω ορθής σκέψης, έρευνας και πνευματικής γνώσης. Όλες αυτές οι ψευδαισθητικές προσκολλήσεις πρέπει να κομματιαστούν από το ξίφος της μη προσκόλλησης. Όπου υπάρχει ισχυρή προσκόλληση, βρίσκονται η αμυαλιά και ο φόβος. Αιτία του φόβου είναι η προσκόλληση σε αυτό το σώμα και στην ιδιοκτησία. Η προσκόλληση και ο φόβος καταστρέφουν την ισορροπία του νου και προκαλούν την έξαλλη περιδίνηση των συναισθημάτων. Όταν κανείς απαλλαγεί από την προσκόλληση σε εξωτερικά αντικείμενα, ο νους γίνεται ειρηνικός.
Σουάμι Σιβανάντα Σαρασουάτι
Η βαϊράγκυα ορίζεται στα ελληνικά ως «απάθεια, απόσπαση, μη προσκόλληση. Μια κατάσταση όπου κάποιος είναι εσωτερικά ήρεμος και ήσυχος μέσα στην ταραχή των γεγονότων του κόσμου».
Η βαϊράγκυα προϋποθέτει ότι είστε ικανοί να κρατήσετε απόσταση από αυτά που συμβαίνουν στον νου σας και από αυτά που συμβαίνουν στον γύρω κόσμο και από τις περιστάσεις που αντιμετωπίζετε. Η βαϊράγκυα προϋποθέτει επίγνωση. Κάνετε ένα βήμα πίσω από ό,τι συμβαίνει στον νου σας ή γύρω σας. Όλες οι τεχνικές της γιόγκα στοχεύουν στην ανάπτυξη αυτής της ποιότητας. Και υπάρχουν διάφορα επίπεδα βαϊράγκυα.
Ένα επίπεδο είναι όταν γινόμαστε αδιάφοροι για τους ανθρώπους, τα γεγονότα και τα πράγματα, εξαιτίας απογοητεύσεων και απώλειας των ψευδαισθήσεων. Χάνουμε την ικανότητά μας να αισθανόμαστε. Αυτό είναι αρνητικό. Συμβαίνει όταν αντιμετωπίζουμε υπερβολικά πολλές δυσκολίες στη ζωή και γινόμαστε κάπως σαν ναρκωμένοι. Παύουμε να νοιαζόμαστε. Γινόμαστε αδιάφοροι. Είναι μια αρνητική μορφή της βαϊράγκυα. Αν αυτό αρχίσει να συμβαίνει στη ζωή μας, συνεπεία απογοητεύσεων και δυσκολιών που έχουμε να αντιμετωπίσουμε, τότε θα πρέπει ασφαλώς να αναζητήσουμε βοήθεια. Θα πρέπει να αναγνωρίσουμε την αδιαφορία και να θέσουμε ένα τέρμα σε αυτήν. Πρόκειται για μια κατηφόρα που οδηγεί σε κατάθλιψη και σε παρακμή.
Μια άλλη μορφή βαϊράγκυα επιτυγχάνεται μέσω της μελέτης του εαυτού σας και της έρευνας γύρω από τη φύση των πραγμάτων στη ζωή και το σύμπαν. Με αυτή την εργασία αρχίζετε να αποκτάτε μια πανοραμική εικόνα του θεϊκού σχεδίου και αρχίζετε να βλέπετε τα πράγματα διαφορετικά και με νέα οπτική. Η αλλαγή άποψης σάς αποσπά από ό,τι συμβαίνει μέσα σας και γύρω σας. Αυτό το επίπεδο της βαϊράγκυα είναι θετικό.
Έτσι λοιπόν όλες οι πρακτικές της γιόγκα αποσκοπούν στην ανάπτυξη της βαϊράγκυα. Σε όποιον κλάδο της γιόγκα και αν ασκείστε, η έμφαση δίνεται στην επίγνωση και στην ανάπτυξη της βαϊράγκυα.
Βιβέκα
Ο ειλικρινής αναζητητής πρέπει να κάνει κάθε προσπάθεια για να ελέγξει τις επιθυμίες τη στιγμή που εγείρονται. Σκεφτείτε βαθιά, ξανά και ξανά, αν η νέα επιθυμία πρόκειται να φέρει περισσότερη ευτυχία ή μεγαλύτερο πνευματικό όφελος. Η βιβέκα θα σας καθοδηγήσει να ανακαλέσετε τη δύναμη της θέλησής σας και να διώξετε την επιθυμία αμέσως. Στο μονοπάτι της σάματβαμ η ευθυκρισία και η δύναμη της θέλησης είναι δυο ισχυρά όπλα που βοηθούν στην καταστροφή των πειρασμών και στην απομάκρυνση μικρότερων ή μεγαλύτερων εμποδίων.
Σουάμι Σιβανάντα Σαρασουάτι
Βιβέκα είναι η ευθυκρισία, η ορθή κατανόηση. Η ικανότητα να διακρίνουμε την αλήθεια από το ψεύδος. Να βλέπουμε τι συμβαίνει πίσω από τη σκηνή και να κατανοούμε τι λέγεται πίσω από τις γραμμές, κάτω από τις λέξεις που ειπώθηκαν. Κοιτάξτε τι συμβαίνει στην Ελλάδα. Τι συμβαίνει στην επιφάνεια. Ο καθένας ακούει διάφορα πράγματα, είναι όμως αυτό το οποίο πράγματι συμβαίνει; Κάτι άλλο συμβαίνει πίσω από τη σκηνή. Η βιβέκα μάς δίνει την ικανότητα να βλέπουμε τι συμβαίνει πίσω από τα φαινόμενα. Μας βοηθάει να πάρουμε τη σωστή απόφαση, μέσα από μια πιο διεισδυτική κατανόηση του τι συμβαίνει πραγματικά σε όλα τα επίπεδα της κατάστασης. Προάγει τη διαίσθηση και την έμμεση γνώση μας και στηρίζεται στη σοφία και σε μια καταλληλότερη εφαρμογή της λογικής. Με τη χρήση της βιβέκα, ο λόγος και οι πράξεις σας γίνονται πιο ισορροπημένα και αρμονικά.
Μία από τις τεχνικές που αναπτύσσουν τη βιβέκα είναι η τεχνική Σουάν, η οποία αναλύει και δουλεύει με τις δυνάμεις, τις αδυναμίες, τις φιλοδοξίες και τις ανάγκες μας. Υπάρχουν φυσικά και άλλες τεχνικές, αυτή είναι όμως πολύ πρακτική. Μια τεχνική στην οποία μπορεί να ασκηθεί οποιοσδήποτε. Η πρακτική μάς παρέχει αυτογνωσία που στηρίζεται στη διάκριση, και οι ίδιες αρχές είναι εφαρμόσιμες σε άλλους ανθρώπους και σε καθημερινές περιστάσεις. Μπορείτε να δείτε τις περιστάσεις από τέσσερις οπτικές γωνίες.
Σάνυαμ
Η σάνυαμ ορίζεται συνήθως ως συγκράτηση, όμως η συγκράτηση δεν αποδίδει την ακριβή σημασία. Η λέξη σάνυαμ αποτελείται από δυο σανσκριτικές ρίζες, σαμ και γιαμ. Το γιαμ είναι όπως οι γιάμα στις Γιόγκα Σούτρα, μια νοητική κατάσταση την οποία διαθέτετε και μπορείτε να την καλλιεργήσετε και να την αναπτύξετε. Σαμ σημαίνει συνολικός, η συνολική προσωπικότητα, η συνολική έκφραση, η συνολική συμπεριφορά, όλες οι διαστάσεις της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Σάνυαμ σημαίνει λοιπόν κατά κυριολεξία ότι όλες οι διαστάσεις της ανθρώπινης προσωπικότητας περνούν από μια διαδικασία μεταμόρφωσης και εξωραϊσμού και ότι αυτή η κατάσταση διατηρείται και αναπτύσσεται.
Σουάμι Νιραντζανανάντα Σαρασουάτι
Σάνυαμ είναι να δρας με ευθυκρισία, απόσπαση και αυτοσυγκράτηση. Είναι η ικανότητα να έχει κανείς συγκράτηση στη συμπεριφορά του. Να έχει μέτρο σε όλα. Χωρίς υπερβολές. Τρώγε λίγο, τραγούδησε λίγο, πιες λίγο και κοιμήσου λίγο.
Υπάρχει ένα τραγούδι που έγραψε ο Σρι Σουάμι Σιβανάντα με τον τίτλο «Τα μικρά πράγματα» και ταξινομεί όλα τα είδη πραγμάτων που μπορεί να κάνει κανείς. Και μπορεί κανείς να κάνει τα πάντα, αλλά με μέτρο. Και ο Σρι Σουάμιτζι επίσης μας έλεγε συχνά: «Όχι υπερβολές! Λίγο από τούτο, λίγο από κείνο, λίγο απ’ τ’ άλλο. Λίγο από το καθετί είναι εντάξει. Αλλά πολύ παραπάνω από κάτι σάς φέρνει ανισορροπία». Όλα με μέτρο.
Σάνυαμ είναι η συγκράτηση των αισθήσεων. Η ικανότητα να μην επιτρέπεις στις αισθήσεις να παραδίδονται σε σημείο κορεσμού. Διαφορετικά, οι αισθήσεις ελέγχουν τον νου κι αυτός είναι λάθος τρόπος. Οι αισθήσεις δεν θα πρέπει να ελέγχουν τον νου. Ο νους, η σκέψη, η κοινή λογική και η διάνοια θα πρέπει να ελέγχουν τις αισθήσεις. Όταν οι αισθήσεις ελέγχουν τον νου, ανοίγει ο δρόμος προς το χάος.
Άτμαμπαβα
Οι συμπεριφορές πρέπει να αλλάξουν, τα εμπόδια να καταλυθούν, ώστε να αναδυθεί μια νέα γιόγκα. Θα είναι η γιόγκα της ενότητας, της προσφοράς, της μοιρασιάς και της εξύψωσης, ως μιας και ενιαίας ομάδας. Ως όργανα και τμήματα ενός σώματος οφείλουμε να δουλέψουμε μαζί σε μια συγκροτημένη και συντονισμένη προσπάθεια να υπηρετήσουμε την ανθρωπότητα, να μοιραστούμε τη γνώση μας, τα χαρίσματά μας, τις ικανότητές μας, τον μόχθο μας για το κοινό καλό, για έναν καλύτερο κόσμο.
Όταν θα είμαστε σε θέση να δούμε την αρρώστια, τη δυσαρμονία και την απόγνωση των άλλων σαν δικές μας και όταν θα αρχίσουμε να φέρνουμε ανακούφιση απομακρύνοντάς τις με τις ενωμένες μας προσπάθειες, τότε η γιόγκα μας θα χρειάζεται μόνο ένα λάβαρο. Πείτε το ελευθερία, πείτε το μούκτι, πείτε το ευδαιμονία. Αν έχουμε εμπλακεί σε οποιαδήποτε γιόγκα για την προσωπική μας ανάπτυξη, γνώση και εξέλιξη, η γιόγκα αυτή δεν θα μας βοηθήσει. Θα πρέπει τελικά να την αφήσουμε και να αναζητήσουμε άλλο μονοπάτι.
Οι δρόμοι του κόσμου είναι πολλοί, όμως ο δρόμος προς τον Θεό, προς το πνεύμα, τη θεϊκότητα, είναι ένας. Αφοσίωση στην εμψύχωση των άλλων, βλέποντας τους άλλους στον εαυτό μας και τον εαυτό μας στους άλλους. Αυτή είναι η υπέρτατη γιόγκα. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος για να μετατρέψουμε την περιορισμένη, εγωκεντρική μας οπτική σε ένα πλανητικό όραμα. Αυτός είναι ο δρόμος και αυτή είναι η γιόγκα του επόμενου αιώνα, πείτε την γιόγκα της ελευθερίας.
Σουάμι Σατυανάντα Σαρασουάτι
Άτμαμπαβα σημαίνει ότι αισθάνεται κανείς ενότητα με τα πάντα, βλέποντας τον Άτμαν εξίσου σε όλα τα πλάσματα. Ο Σρι Σουάμιτζι μίλησε πολύ για την άτμαμπαβα τα τελευταία χρόνια του βίου του. Είναι η ικανότητα να αισθάνεσαι ένα με κάποιο άλλο πρόσωπο. Για να το καταφέρουμε χρειάζεται να βγούμε από το καβούκι μας. Χρειάζεται να μπορέσουμε να νιώσουμε όχι μόνο τον δικό μας πόνο, αλλά να νιώσουμε τον πόνο, τη στέρηση και την οδύνη που βιώνει ένα άλλο άτομο. Πρέπει να μπορέσουμε να τα μοιραστούμε μαζί του. Η άτμαμπαβα είναι η ουσία της διδασκαλίας του Χριστού: «Κάνε στους άλλους ό,τι θέλεις να κάνουν σε σένα», Κατά Ματθαίον 7:12. «Αγάπα τον πλησίον σου ως σεαυτόν», Κατά Μάρκον 12:31. Αυτές είναι οι υψηλότερες πνευματικές διδασκαλίες. Η εφαρμογή αυτών των διδαγμάτων ήταν το πάθος του Σρι Σουάμιτζι.
Βάλτε τον εαυτό σας στη θέση κάποιου άλλου, ώστε να νιώσετε τα προβλήματα που υπάρχουν στη ζωή ενός άλλου προσώπου στον ίδιο βαθμό με το αν ήσαν δικά σας. Είστε βέβαια κάποιος άλλος, είστε όμως ικανός να αισθανθείτε τον πόνο ενός άλλου ανθρώπου. Είστε ικανός να αισθανθείτε την οδύνη ενός άλλου ανθρώπου. Και είστε ικανός να αισθανθείτε τη χαρά και την ευτυχία ενός άλλου ανθρώπου. Είμαστε συνήθως τόσο απορροφημένοι από τη δική μας ζωή ώστε αισθανόμαστε τον δικό μας πόνο και τη δική μας ευτυχία αλλά στερούμαστε την ικανότητα να αισθανθούμε ή να έχουμε επαρκή συμπόνια ώστε να αισθανθούμε τι βιώνει ένας άλλος άνθρωπος. Αυτό όμως είναι προαπαιτούμενο. Στη γιογκική και στην πνευματική ζωή είναι αναγκαίο να είμαστε σε θέση να το κάνουμε αυτό.
Λίγα χρόνια πριν από το Μάχα Σαμάντι του Σρι Σουάμιτζι, εκείνος βρισκόταν στο δωμάτιό του στη Ρίκια, όταν είδε ένα γεγονός την ώρα που συνέβαινε. Λίγα χιλιόμετρα πιο πέρα είχε καεί το σπίτι μιας γυναίκας. Ο σύζυγός της πέθανε και η ίδια έχασε τα πάντα. Απόμεινε με τα τρία παιδιά της, αλλά χωρίς χρήματα, χωρίς σύζυγο, χωρίς σπίτι, χωρίς τροφή, χωρίς τίποτα, κι έκλαιγε με τα τρία της παιδιά κάτω από ένα δέντρο. Ο Σρι Σουάμιτζι ένιωσε την κατάσταση αυτή τόσο βαθιά ώστε είπε στη Σουάμι Σατσάνγκι να στείλει διάφορους Σουάμι να βρουν αυτή τη γυναίκα και να δουν πώς ήταν, και να βεβαιωθούν ότι είχε τρόφιμα και χρήματα, και να της χτίσουν ένα σπίτι, και να διασφαλίσουν ότι τα παιδιά θα λάμβαναν μόρφωση. Αυτό είναι άτμαμπαβα, είναι η ικανότητα να βάζετε τον εαυτό σας στις καταστάσεις που περνούν οι άλλοι και να βρίσκετε τρόπους να τους βοηθήσετε. Έχουμε ευεργετηθεί. Ξέρουμε τι να κάνουμε. Πρέπει απλώς να το κάνουμε.
Η δυστυχία των άλλων είναι δική μας δυστυχία.
Η απελευθέρωση κάποιου άλλου από τη δυστυχία του είναι η δική μας ελευθερία, η δική μας ευτυχία και εκπλήρωση.
Πολύ περισσότερο η απελευθέρωση ολόκληρων οικογενειών, κοινοτήτων, κρατών, εθνών και κόσμων.
Η ελευθερία δεν έχει όρια για όσους βαδίζουν στο φως αυτής της γιόγκα, για όσους παίρνουν το μονοπάτι της προσφοράς και της μοιρασιάς, για όσους αφιερώνουν τον χρόνο και το χρήμα τους στην εμψύχωση των άλλων.
Σουάμι Σατυανάντα Σαρασουάτι
Χάρι Ομ Τατ Σατ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου