Αποσυμβολισμός της Αθηνάς μέσα απο το πρίσμα της γιόγκα

Το παρακάτω άρθρο της Σουάμι Σιβαμούρτι Σαρασουάτι έχει δημοσιευτεί στο YOGA magazine και στο περιοδικό της ομάδας γυναικών του Κέντρου της Γιόγκα Σατυανάντασραμ. Θεωρώ ότι αποτελεί ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον κείμενο, διότι περιέχει τον αποσυμβολισμό της θεάς Αθηνάς μέσα από το πρίσμα της γιόγκα, δίνοντας με μοναδικό τρόπο την περιγραφή της ποιότητας της θηλυκής ενέργειας την οποία η Αθηνά αντιπροσωπεύει.

Η θεά Αθηνά αντιστοιχεί στη σεφίρα Χόχμα (Σοφία) του δέντρου της Καμπάλα. Η σεφίρα Χόχμα είναι μια δυναμική σεφίρα που ρέει ακατάπαυστα με απεριόριστη ενέργεια, είναι το κανάλι διοχέτευσης της δύναμης του Κέτερ (Στέμμα). Αντιστοιχεί στο Άτζνα τσάκρα και στην αριστερή πλευρά του εγκεφάλου. Πόσο ταιριαστό με το μύθο της γέννησής της Αθηνάς από το μέτωπο του Δία (τρίτο μάτι – Άτζνα)!  Η Αθηνά γεννήθηκε ως ώριμη γυναίκα, όχι ως βρέφος, λέει ο μύθος.  Έχει λοιπόν εναρμονισμένες τις αρσενικές και θηλυκές ενέργειές της. Αν και οι ενέργειές της συνδέονται με το πίγκαλα νάντι και είναι σε μεγάλο βαθμό αρσενικές στη φύση τους (όπως και η ποιότητα της Χόχμα), είναι η προσωποποίηση της ισορροπημένης θηλυκότητας.  

Η γέννηση της Αθηνάς

(αν και ο μύθος λέει ότι ξεπήδησε απο το μέτωπο του Δία

 και όχι απο την κορυφή του κεφαλιού του. Είναι όμως ωραίο γλυπτό...)

Σουάμι Σιβαμούρτι Σαρασουάτι - Η ασπίδα της Αθηνάς

Συμβολισμός του μύθου

Στην ελληνική μυθολογία συναντάμε συνήθως την Αθηνά να απεικονίζεται ως πολεμίστρια, σε ρόλο προστάτιδας των ηρώων και της πόλης των Αθηνών. Υπάρχει όμως και μια άλλη εικόνα της θεάς, όπου εμφανίζεται άγρια, περιβαλλόμενη από φίδια και προκαλεί δέος. Ακόμη και όταν έχει το ρόλο της πολεμίστριας, η Αθηνά συνεχίζει να φέρει στην αιγίδα της (ασπίδα) την εικόνα των φιδιών με την αποκεφαλισμένη Μέδουσα. Αυτή η εικόνα έχει τις ρίζες της στην προ-ιστορική εποχή, πριν την πατριαρχία. Αναφέρεται στις Μινωικές θεές των φιδιών. Εδώ, τα φίδια δεν αποτελούν σύμβολα αμαρτίας και κακού, όπως στην χριστιανική θεολογία, αλλά σύμβολα θεϊκής σοφίας. Η Αθηνά είναι η θεά της σοφίας και επομένως είναι φυσικό να συνοδεύεται από φίδια, όπως επίσης και από την κουκουβάγια. 

Το φίδι επίσης θεωρείται ως το σύμβολο της κουνταλίνι, που στην περίπτωση της Αθηνάς, έχει ήδη φτάσει στον προορισμό της. Από αυτό το βάθρο η Αθηνά καθοδηγεί το πεπρωμένο των οπαδών της.

Caravaggio - The Head of Medusa

Η φημισμένη αιγίδα ανήκε, αρχικά, στον πατέρα της και αυτός, με τη σειρά του, την μεταβίβασε στην Αθηνά και όχι σε κάποιον από τους υιούς του. Το κεφάλι της Μέδουσας, πριν αυτή αποκεφαλιστεί, μεταμόρφωνε τους ανθρώπους σε πέτρα. Τα μαλλιά της ήταν μια μάζα από φίδια. Η Μέδουσα υπήρξε, αρχικά, μια από τους φύλακες ενός σπηλαίου της Γαίας, της οποίας ήταν εγγονή. Μέδουσα σημαίνει «βασίλισσα» ή «ερωμένη». Προστάτευε τον αμύητο από το να εισέλθει στα μυστήρια της θεάς. Ο Δίας δίνει αυτή την ασπίδα στην Αθηνά επειδή, με τη δύναμη της αυτό-πειθαρχημένης επίγνωσής της, μπορεί να μετασχηματίσει το τρομακτικό πρόσωπο σε μια προστατευτική ασπίδα. Με τη χρήση της αιγίδας, ο Περσέας κατάφερε να μην μαρμαρώσει από το βλέμμα της Μέδουσας. Εδώ βλέπουμε και πάλι τη χρήση της αντανάκλασης έναντι της ευθείας αντιμετώπισης. Βλέποντας την αντανάκλαση και όχι το ίδιο το βλέμμα της Μέδουσας, ο Περσέας μπορούσε να δράσει με απόσπαση και ψυχραιμία και να ξεπεράσει τα εμπόδια στο δρόμο του. Σώθηκε, χωρίς να έχει εμπλακεί και να αφεθεί ολοκληρωτικά στην κατάσταση.

Η Μέδουσα, ωστόσο, δεν πέθανε στην πραγματικότητα. Το αίμα από το σώμα της δόθηκε στον Ασκληπιό, τον θεό της θεραπείας. Με αίμα από την αριστερή της πλευρά, ο Ασκληπιός σκοτώνει και με αίμα από τη δεξιά της πλευρά θεραπεύει. Αυτό αργότερα αναπαραστάθηκε στο σύμβολο του κηρυκείου. Το ίδιο σύμβολο συναντάται και στη διαδρομή της κουνταλίνι, από τη βάση της στο μουλαντάρα τσάκρα ως την κορυφή της στο σαχασράρα. Μέσα από τα νάντις του ίντα και του πίγκαλα και διαπερνώντας τα τσάκρας, τυλίγεται όπως οι ενέργειες του Ασκληπιού. Αυτοί οι θεραπευτικοί υπαινιγμοί, καθώς και η προστασία, συνδέονται με την αιγίδα. Την σφετερίστηκε ο Δίας και δικαίως επιστράφηκε στη θεά Αθηνά. Μια από τις πλευρές της αντιπροσωπεύει την Υγεία, τη θεά της υγείας.

Η αιγίδα είναι το έμβλημα της θεϊκής κυριαρχίας. Επίσης, αναφέρεται και στην εν δυνάμει καταστροφική πλευρά της θεάς, της οποίας οι ιδιότητες προσομοιάζουν με εκείνες της Ινδικής θεάς Κάλι. Μέσα στο θείο ενυπάρχουν τρεις ενέργειες: της δημιουργίας, της συντήρησης και της καταστροφής. Πάνω απ’όλα, όμως, η αιγίδα σημαίνει σοφία. Η Αθηνά, στο ρόλο της ως Σοφία, υπήρξε η κατευθυντήρια θηλυκή ενέργεια του Ελληνικού Πάνθεου. Ήταν η δασκάλα της ανθρωπότητας. Από την πόλη της, ο δυτικός πολιτισμός εξαπλώθηκε στην υπόλοιπη Ευρώπη. Μπορεί να θεωρηθεί, επομένως, όχι απλώς ως η θεά των Αθηνών, αλλά και ολόκληρου του δυτικού κόσμου.

Η Αθηνά είναι η αρχή που αναδεικνύει τον πολιτισμό. Μέσα της, οι αρσενικές και θηλυκές πολικότητες είναι ισορροπημένες. Δεν είναι μόνο η θεά του πολέμου, αλλά και της ειρήνης. Τα χαρίσματά της αναλογούν στις περιστάσεις και στις ανάγκες των καιρών. Έδωσε στην ανθρωπότητα το άροτρο και την ελιά, τα οποία θεωρούνται κομμάτια της αρχής της πολιτισμένης ζωής. Η σοφίας της δεν ήταν μόνο πνευματική, αλλά και βαθά πρακτική. Η ενέργειά της διακρίνεται από πνεύμα και νοημοσύνη. Έρχεται κατευθείαν από το σαχασράρα, αλλά περικλείει όλες τις ενέργειες των τσάκρας που εμπεριέχονται σε αυτό και κάτω από αυτό. Κατά την ψυχολογία του Γιούγκ θεωρείται ως η υψηλότερη εκδήλωση της άνιμα.

Η σοφία, καθώς και τα καλλιτεχνικά επιτεύγματα, αποτυπώνονται, επίσης, στην καθοδήγηση που προσέφερε στους τεχνίτες ή τεχνίτριες, ιδιαίτερα σε γυναίκες που ύφαιναν τα όμορφα πέπλα της. Η σοφία απεικονίζεται στην ύφανση, καθώς το στημόνι και τα υφάδια εναρμονίζονται για να ευοδωθεί το όραμα ή η σανκάλπα του πιστού. Η ύφανση μπορεί να θεωρηθεί ως η εκδήλωση της απόφασής μας.

Η Αθηνά είναι μια προσωπική προστάτιδα για τους φίλους της και την πόλη της Αθήνας. Όπως και άλλες παρθένες θεότητες, δεν έχει δικά της παιδιά, έτσι μπορεί να προσφέρει όλες τις μητρικές της ενέργειες για το καλό των πιστών της. Είναι γνωστή ως η θεά της εγγύτητας. Αυτό αποτυπώνεται καθαρά στις ιστορίες του Τρωικού πολέμου και στο ταξίδι επιστροφής του Οδυσσέα. Η στενή σχέση που είχε με τους ήρωες της μοιάζει με τη σχέση που έχουν πολλοί άνθρωπο σήμερα με την Παρθένο Μαρία.

Είναι η θεά της συγκράτησης, της σαφήνειας και της υψηλής νοημοσύνης. Τα διαπεραστικά γκρίζα μάτια της, πίσω από την επιφανειακή κατάσταση, μπορούν να δουν τα νοήματα και τις έννοιες που κρύβονται εκεί. Φορώντας την περικεφαλαία της και κρατώντας το δόρυ της, ατενίζει το μέλλον και μας βοηθά να σχεδιάσουμε τη στρατηγική μας για να πετύχουμε τους στόχους της ζωής. Η Μήτις (που σημαίνει «συμβουλή» ή «πρακτική σοφία») ήταν η μητέρα της, πριν την καταπιεί ο Δίας. Η Αθηνά έχει παρόμοιες ιδιότητες συμβουλευτικής και προσεκτικής, προνοητικής σκέψης σε κάθε περίσταση.

Είναι η εικόνα της ανθρώπινης ικανότητας για ορθολογική σκέψη και στοχαστική κρίση. Για τους αρχαίους, αυτό ήταν το θεϊκό χαρακτηριστικό που εξύψωνε τους ανθρώπους από τα κτήνη. Η αγνότητά της μπορεί να θεωρηθεί ως ένα σύμβολο της καθαρότητας αυτής της στοχαστικής ικανότητας, η οποία δεν επηρεάζεται από προσωπικές επιθυμίες. Μάχεται για αρχές και ιδανικά παρά για πάθη. Αυτό προέρχεται από τη δύναμή της να ελέγχει τα ένστικτα και να κάνει επιλογές αμερόληπτα, λογικά και χωρίς προσκόλληση.

Ισορροπημένη θηλυκότητα

Πως μπορεί η ενέργεια της Αθηνάς να βοηθήσει τη γυναίκα του σήμερα; Πρωτίστως, αυτή συνδέεται με την επίγνωση, η οποία είναι η κύρια αρετή που υποστηρίζει η γιόγκα. Με την αποστασιοποίησή της και την επίγνωση μιας κατάστασης, η Αθηνά, όπως και η γυναίκα που έχει απορροφήσει τις ποιότητές της, μπορεί να κρατήσει την ψυχραιμία της και την καθαρότητα της σκέψης της όταν αντιμετωπίζει μια σύγκρουση και έχει τη δυνατότητα να επιλέξει τις κατάλληλες τακτικές για να επιλύσει μια δύσκολη κατάσταση. Είναι η επιτομή της βαϊράγκια, απουσία επιθυμίας, και της βιβέκα, διάκριση, δυο βασικές ιδιότητες για τις οποίες αγωνίζεται ένας σανυάσιν. Όταν μια γυναίκα συνειδητοποιεί αυτές τις αρετές, έχει μια θετική και δημιουργική στάση απέναντι στις καταστάσεις και στα άτομα που εμπλέκονται σε αυτές. Αναδεικνύεται ως ηγέτιδα. Δεν παρασύρεται από τα συναισθήματά της, αλλά έχει αναπτύξει την αριστερή πλευρά του εγκεφάλου της, ώστε να επικεντρώνεται σε μια κατάσταση με λογική και με μια ψυχρή συγκέντρωση. Η Αθηνά είναι η θεά της θηλυκής ωριμότητας. Δεν χρειάστηκε ποτέ να βιώσει την παιδική ηλικία ή τη σύγχυση της εφηβικής ηλικίας.  Ήρθε στη ζωή ως ώριμη γυναίκα, με εναρμονισμένες τις αρσενικές και θηλυκές ενέργειές της, έτσι ώστε, από αυτό το σημείο ενότητας, να μπορεί να εμπνεύσει και να οδηγήσει άλλους στη νίκη μέσα από την πνευματική της διαύγεια.

Αυτή η ενέργεια της Αθηνάς χρησιμοποιείται συχνά από τις σύγχρονες γυναίκες για να ρυθμίζουν αποτελεσματικά τα θέματα του σπιτιού τους, ώστε να μπορέσουν να διαχειριστούν και μια καριέρα. Στη δουλειά τους βοηθάει να ανταγωνιστούν με τους άντρες και να αναρριχηθούν στην κορυφή του επαγγέλματός τους. Συγκεκριμένα, οι ενέργειές της ευδοκιμούν στους κλάδους της νομικής, των επιχειρήσεων, των επιστημών και της έρευνας, της πολιτικής και του στρατού. Το λογικό και αναλυτικό μυαλό της τη βοηθά να διαχειρίζεται την οικονομική πλευρά της ζωής της και να σχεδιάζει μακροπρόθεσμες στρατηγικές. Μπορεί να προωθήσει τη δική της καριέρα ή να διακριθεί ως σύμβουλος σε άντρες και γυναίκες. Οι Αθηναϊκές ενέργειές της συμβουλευτικής είναι συντροφικού – συμβουλευτικού είδους. Η συμβουλή της είναι τόσο πραγματιστική όσο και υψηλής οξύνοιας.

Οι ενέργειες αυτής της θεάς διαπρέπουν όπου απαιτείται διπλωματία. Έχει την ικανότητα να κρατήσει καθαρή τη σκέψη της και να ακούσει με αντικειμενικότητα όλες τις πλευρές ενός επιχειρήματος. Είναι κόρη του Δία, του θεού της δικαιοσύνης, και μπορεί να δώσει μια σωστή κρίση όταν της ζητηθεί.

 Klimt - Pallas Athene

Διάκριση και μέτρο

Η γυναίκα με καλά ανεπτυγμένες τις ενέργειες της Αθηνάς μπορεί να ερευνά με αποτελεσματικότητα και να εξάγει συμπεράσματα. Δεν είναι απορροφημένη στον εαυτό της, αλλά έχει μια γενικότερη άποψη της κατάστασης. Αυτή η στάση συμπληρώνει την ανιδιοτέλεια που απαιτείται στη σέβα, την ανιδιοτελή υπηρεσία. Έχει την ικανότητα να εργασθεί σε ομάδες και επιτροπές και είναι μια καταξιωμένη μέντορας σε άλλους. Επικαλείται τη διάκριση και την κατανόησή της για να πάρει τη σωστή απόφαση.

Η αυτοσυγκράτηση είναι ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της γιογκικής διδασκαλίας και είναι, επίσης, μια ιδιότητα της Αθηναϊκής ενέργειας σε μια γυναίκα. Αυτή ζει μέσα σε μια «χρυσή τομή». Αναγνωρίζει ότι τα έντονα συναισθήματα ή οι ανάγκες ανήκουν στον κόσμο των παθών και δε συνάδουν με την ορθολογική φύση της. Οι ενέργειές της υποστηρίζουν τους άλλους όταν αυτοί βρίσκονται εν μέσω συναισθηματικού χάους. Με την αιγίδα και το δόρυ της, μας προστατεύει και μας βγάζει από το βάλτο των συναισθημάτων μας, οδηγώντας μας στο ασφαλέστερο έδαφος της λογικής και της κοινής αίσθησης. Η Αθηνά είναι ντυμένη με πανοπλία και, από αυτή τη θέση, αξιολογεί με ψυχραιμία τις απαιτήσεις κάθε κατάστασης. Δεν εισέρχεται εσπευσμένα στις καταστάσεις. Είναι πάντοτε προετοιμασμένη.

Η θεά της σάντανα και της επίγνωσης

Όσες γυναίκες νιώθουν ότι στερούνται τις ενέργειες της Αθηνάς, μπορούν να τις καλλιεργήσουν μέσα από την εκπαίδευση του νου. Η νοητική εκπαίδευση απαιτεί να πειθαρχούμε τις εκδηλώσεις του νου και, επίσης, να ερευνούμε. Η πειθαρχία είναι, επίσης, μέρος της γιόγκα και η ίδια η γιόγκα περιγράφεται ως μια πειθαρχία. Μέσα από την πειθαρχία της σάντανα ή της πνευματικής πρακτικής προοδεύουμε και προχωράμε προς το στόχο μας με έναν ήπιο, αλλά αποτελεσματικό τρόπο. Η Αθηνά μπορεί να ειδωθεί ως η θεά της σάντανα. Μας ενεργοποιεί όταν αδρανούμε και μας προστατεύει όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με προκλήσεις. Μας βοηθά να περάσουμε από έναν μονόπλευρο, υποκειμενικό και συναισθηματικό τρόπο σκέψης σε έναν άλλο πιο ορθολογικό.

Η Αθηνά είναι η σάκτι της επίγνωσης. Η ανάπτυξη της επίγνωσης είναι ένα κομμάτι της γιόγκα, μέσα από το οποίο μπορούμε να μάθουμε όλα όσα υπάρχουν στη ζωή, να μάθουμε για τους εαυτούς μας, τους άλλους και τον κόσμο που ζούμε. Με την επίγνωση αναπτύσσουμε την ικανότητα να παρατηρούμε το τώρα καθώς αυτό ξεδιπλώνεται μπροστά μας. Μαθαίνουμε να το κοιτάζουμε ως αμερόληπτοι μάρτυρες. Αυτή είναι η ενέργεια της Αθηνάς και του ευσυνείδητου γιόγκι και σανυάσιν.

Η συγκράτηση είναι η πεμπτουσία της συμβουλής της Αθηνάς και αυτό είναι κάτι που μπορούμε να μάθουμε μέσα από την επίγνωση και την απόσπαση. Η Αθηνά ήταν η συμπαραστάτισσα θεά των Τρωικών ηρώων. Τους υποστήριζε, αόρατη στους άλλους. Ψιθύριζε τη συμβουλή της. Δεν ήταν κτητική ή χειραγωγός. Η γυναίκα με καλά ανεπτυγμένες τις ενέργειες της Αθηνάς γνωρίζει πώς να αξιοποιήσει σοφά τη δύναμή της για το καλό όλων.

Πως γίνεσαι Αθηνά

Η σύγχρονη γυναίκα και γιοκγίνι ορθώς τιμά τη Σάκτι στο πρόσωπο της θεάς Αθηνάς και περιλαμβάνει τις ιδιότητές της στις πρακτικές της σάντανα για να αναπτύξει μέσα της τις ενέργειες της θεάς. Οι ενέργειες της θεάς Αθηνάς συνδέονται με το πίγκαλα νάντι και είναι, σε μεγάλο βαθμό, αρσενικές στη φύση τους. Στην προσπάθειά της να κάνει δικές της αυτές τις κατεξοχήν αρσενικές ενέργειες, η σύγχρονη γυναίκα αποκτά όλα τα εφόδια για να βρει τη θέση της στον σημερινό κόσμο, σε εποχές σύγκρουσης και σε εποχές ειρήνης. Τελικά, πετυχαίνει μια ισορροπία μεταξύ των δυο πόλων και γίνεται ο τύπος της ηγέτιδας που χρειάζεται ο κόσμος σήμερα, καθώς μεταβαίνουμε από μια πατριαρχική κουλτούρα σε μια άλλη, λιγότερο φυλετικά προσανατολισμένη.

Ο κόσμος του σήμερα αποζητά γυναίκες με τις ενέργειες της Αθηνάς. Είναι καιρός όλες οι γυναίκες να εφοδιαστούν με τις αρετές της και να προχωρήσουν για να υπηρετήσουν την ανθρωπότητα, όπως έχει κάνει η Αθηνά διαμέσου των αιώνων. Το δόρυ, η αιγίδα και η περικεφαλαία της αναπαριστούν τις ίδιες ενέργειες που συναντάμε στη γιόγκα. Η Αθηνά χρησιμοποίησε τις ενέργειές της για να φέρει στο προσκήνιο τον δυτικό πολιτισμό. Οι γυναίκες του 21ου αιώνα θα πρέπει να οπλιστούν όχι μόνο με τα γνωρίσματα της δυτικής κουλτούρας, αλλά και – μέσω της γιόγκα – με αυτά της Ανατολής για να αναδείξουν έναν κόσμο που είναι ενωμένος όχι στην ομοιομορφία του, αλλά στον πλούτο και το μεγαλείο της ποικιλομορφίας του.